36 giờ ở Rome: Hành trình khám phá thành phố vĩnh cửu đang chuyển mình

“Roma si trasforma” – Rome đang chuyển mình.

Khẩu hiệu này phủ khắp các bảng hiệu ở thủ đô nước Ý, thể hiện quyết tâm cải tạo đô thị để chuẩn bị cho Năm Thánh (Jubilee) - một sự kiện Công giáo toàn cầu diễn ra mỗi 25 năm từ năm 1300. Dù năm nay nhuốm màu cảm xúc khi Giáo hoàng Francis qua đời và Giáo hoàng Leo XIV được bổ nhiệm, Rome vẫn tiếp tục công cuộc tái sinh: về tinh thần, kiến trúc, văn hóa và cả ẩm thực.

Từ việc làm sạch các đài phun nước nổi tiếng như Fontana di Trevi, đến mở lại các bảo tàng khảo cổ và di tích cổ đại, Rome giờ đây là một bức tranh sống động với triển lãm nghệ thuật lớn của Picasso, Munch, Dali, Kahlo và Caravaggio. Dưới đây là lịch trình “36 giờ ở Rome” giúp bạn tận hưởng trọn vẹn sự hồi sinh đó:

Thứ Sáu

17h – Dạo quanh bản đồ lịch sử Rome

Bắt đầu tại Museo della Forma Urbis (vé vào cửa €11), nơi sàn nhà là bản đồ khổng lồ thế kỷ 18 kết hợp cùng những phiến đá chạm khắc từ thế kỷ thứ 3. Bạn có thể nhận ra các công trình như Santa Maria Maggiore (nơi an nghỉ của Giáo hoàng Francis), Colosseum và Circo Massimo. Bên ngoài là công viên khảo cổ miễn phí với cột đá, bia mộ cổ và nhiều hiện vật quý giá.

18h – Lên đồi lịch sử Palatine

Cách đó 5 phút đi bộ là đồi Palatine - nơi khai sinh thành Rome, từng là khu nhà của giới quý tộc. Cung điện Domus Tiberiana từ thế kỷ 1, mở lại năm 2023 sau nhiều thập kỷ đóng cửa, giờ có triển lãm đa phương tiện và tầm nhìn tuyệt đẹp ra Forum và Colosseum lúc hoàng hôn. Vé trọn gói 24 giờ cho Palatine – Forum – Colosseum giá €18.

20h – Thưởng thức ẩm thực sáng tạo ở Garbatella

Tại Uma Roma, hai đầu bếp Ý từng làm việc ở nhà hàng Noma (Đan Mạch) đã biến khoai tây thành kiệt tác. Món ăn gồm mì khoai tây, kem khoai, khoai chiên giòn và nước dùng khoai hun khói. Gạo được ủ với nấm koji Nhật để tạo vị umami mới lạ. Thực đơn 4 món + 4 món phụ giá €50. Nhớ đặt bàn trước!

23h – Khám phá bar cocktail hiện đại

Rome không ngủ với các quán bar mở rộng vào năm 2023:

• Nite Kong (Monti) – lounge quyến rũ với nhạc sống, phục vụ “Nite Negroni” (€18) trong suốt, được chưng cất lại.
• Jerry Thomas Bar Room (Trastevere) – chỉ có 6 bàn, pha chế cocktail gốc như “Consulate” (€15) gồm rum Venezuela, vermouth Ý, sherry Amontillado và mơ.

Thứ Bảy

10h – Sáng thư giãn tại Villa Torlonia

Thay vì Villa Borghese đông đúc, bạn có thể ghé Villa Torlonia yên tĩnh hơn. Uống cappuccino (€1,50) và croissant (€1,20) tại La Limonaia, rồi ghé thăm Casino Nobile với sàn đá cẩm thạch, tượng cổ và trần vẽ thiên thần, thần thoại. Đừng bỏ qua Serra Moresca với kính màu kiểu Tây Ban Nha và hầm trú bom thời Mussolini (vé trọn gói €17).

Đấu trường La Mã

13h – Trưa tripe và truyền thống

Piatto Romano gần chợ thực phẩm Testaccio nổi bật với món đặc sản Rome như:

• Tim cừu chiên
• Mì rigatoni sốt cà chua với lòng bê
• Coda alla vaccinara – đuôi bò hầm rượu đặc sánh

Suất 3 món giá khoảng €40/người. Phù hợp cho cả gia đình và đồng nghiệp. Nên đặt bàn.

15h – Mua sắm + chụp ảnh sống ảo

Khu phố Via di Monserrato bên rìa Centro Storico là thiên đường mua sắm nghệ thuật:

• Illuminami: gối, giấy dán tường phong cách Gothic, Á Đông (€80–€130)
• Spazio Giallo: gốm nghệ thuật như chim điêu khắc (€250), ly hồng (€65)
• Le Tre Sarte: váy vest họa tiết Scotland, Tân Byzantine

17h – “Dark mode” với Caravaggio

Hai kiệt tác của Caravaggio – Đóng đinh Thánh Peter và Cải đạo Thánh Paul – vẫn nằm nguyên trong Santa Maria del Popolo, nhà thờ từng là nơi rải tro của hoàng đế Nero. Còn có tượng Elijah của Raphael và các tác phẩm của Bernini. Vào cửa miễn phí.

20h – Pizza đạt giải quốc gia

Tại Marita – nhà hàng đầu tiên của Roberta Esposito ở Rome, bạn sẽ hiểu vì sao cô được Gambero Rosso vinh danh:

• Summer Light Pizza (€20): cá tuyết, phô mai Provola, rau escarole, nho khô, hạt thông, hummus, tiêu, vỏ chanh
• Amarita (€15): mozzarella, guanciale cháy cạnh, ăn cùng sốt amatriciana trong nồi đồng

Không gian: gạch trần, gỗ sẫm, lò Moretti – rất Rome hiện đại!

22h30 – Nhâm nhi rượu và đĩa vinyl

Rome có gì mới? Bar rượu + nhạc đĩa:

• Vino e Vinili (Centro Storico): Nebbiolo đỏ (€8) trong không gian neon, sách rock và album vinyl
• 33 Giri (gần Vatican): rượu Sangiovese-Trebbiano (€10), thiết kế như gallery, DJ chơi soul/funk

Chủ Nhật

10h – Theo dấu đài phun nước

Bắt đầu tại Piazza della Rotonda – đối diện Pantheon, đài phun có hình rắn và sinh vật biển. Tiếp theo là Piazza Navona với Fontana dei Quattro Fiumi (Bernini, thế kỷ 17), đại diện 4 dòng sông: Nile, Danube, Ganges và Rio de la Plata. Kết thúc tại Piazza Farnese – hai đài phun cổ từ Baths of Caracalla và cung điện do Michelangelo thiết kế.

Quảng trường Piazza della Rotonda

12h – Kem tráng miệng đẳng cấp thế giới

Kem không chỉ là món ngọt ở Rome, mà là nghệ thuật:

• Otaleg!: vị pistachio từ Thổ Nhĩ Kỳ và Iran (€3/2 vị)
• Fatamorgana: vị Chamoy (me, ớt, muối), Pierogi Ruskie (khoai, ricotta, hành đỏ, rượu vang)

Nếu vẫn đói, vòng lại Ivo a Trastevere – pizza mỏng chuẩn Rome từ thập niên 60.

shared via nytimes,

250 năm chủ nghĩa tư bản: Vô hồn, bóc lột và không thể ngăn cản

Theo chiều kim đồng hồ từ trên cùng bên trái: Karl Marx; Joan Robinson; Thomas Carlyle; Karl Polanyi. “Trong nhiều thế kỷ,” Cassidy viết, “bản cáo trạng trung tâm về chủ nghĩa tư bản vẫn nhất quán một cách đáng kinh ngạc.” Ảnh: Theo chiều kim đồng hồ từ trên cùng bên trái: Hulton-Deutsch Collection/Getty Images; The Denver Post, qua Getty Images; Julia Margaret Cameron, qua Metropolitan Museum of Art; Alamy

Trong Capitalism and Its Critics, nhà báo kỳ cựu của The New Yorker John Cassidy điểm lại 250 năm lịch sử chủ nghĩa tư bản – từ Cách mạng Công nghiệp cho tới thời kỳ AI, qua lăng kính của những nhà tư tưởng, nhà kinh tế và cả những kẻ ngờ vực. Với 28 chương súc tích, cuốn sách không chỉ là biên niên sử mà còn là một bản tổng kết các lời phàn nàn dai dẳng nhất về hệ thống này: vô hồn, bóc lột, bất công, bất ổn, và... không thể cản nổi.

Cassidy không ngại đưa cả Donald Trump vào như một minh chứng sống động cho cách chủ nghĩa tư bản luôn biết thích nghi. Vừa tôn vinh sự giàu có của chính mình, vừa cổ súy cho chủ nghĩa biệt lập, Trump đại diện cho một dạng “tái cấu hình” tư bản – kết hợp giữa thuế quan thời cổ điển và tiền mã hóa thời hiện đại.

Cuốn sách khởi đầu từ thế kỷ 18 – thời kỳ mà chủ nghĩa tư bản thương mại chuyển sang công nghiệp – rồi đi đến những biến thể sau này như chủ nghĩa Keynes, chủ nghĩa tân tự do (neoliberalism) và hiện tại là những biến động do AI gây ra. Cassidy lý giải vì sao chủ nghĩa tư bản thường xuyên “lên cơn”: khủng hoảng, hồi phục, rồi lại khủng hoảng. Ông dẫn lại lá thư năm 1857 của Karl Marx mô tả một vụ khủng hoảng tài chính ở Mỹ là “TUYỆT ĐẸP”, trong khi Friedrich Engels thì gọi đó là “HOÀN HẢO”.

Trong dòng chảy lịch sử đó, vai trò của nhà nước luôn nổi bật như một thế lực “giải cứu” hệ thống mỗi khi nó suýt sụp đổ – đi ngược với tinh thần “tự do tuyệt đối” mà tư bản cổ điển rao giảng. Cassidy dành một chương cho Karl Polanyi, người cho rằng “laissez-faire là sản phẩm của kế hoạch hóa, còn kế hoạch hóa thì không”. Theo ông, thị trường tự do quá phi thực tế nên luôn cần một nhà nước mạnh để thiết lập luật chơi, và xã hội sẽ luôn phản ứng lại khi thị trường trở nên quá hỗn loạn.

Polanyi từng bị quên lãng khi khủng hoảng 1929 làm chủ nghĩa tự do mất uy tín, nhưng lại được “đào mộ” trong thập niên 1980 khi tân tự do nổi lên, như một lời cảnh báo kịp thời.

Tương tự là Joan Robinson – nữ kinh tế gia Cambridge, từng là đồng nghiệp của Keynes. Bà nhìn ra giới hạn của chính học thuyết Keynes từ những năm 1930, tiên đoán vòng xoáy lương–giá khi tỷ lệ thất nghiệp xuống quá thấp. Nhưng chỉ đến thập niên 1970, khi kinh tế rơi vào trạng thái "stagflation" (lạm phát cao, tăng trưởng thấp), những cảnh báo của bà mới được nhìn nhận đúng tầm. Đáng buồn, đến cuối đời, Robinson từng nói với một sinh viên: "Nếu làm lại, tôi sẽ học cái gì đó hữu ích hơn – như sinh học."

Cassidy không chỉ viết về các nhà phê phán cánh tả như Marx, Polanyi hay Robinson. Ông cũng viết về Adam Smith, Hayek và Milton Friedman – những người từng phản biện hệ thống cũ, rồi trở thành trụ cột cho hệ thống mới. Chính khả năng "biến hình" đó làm nên sức sống dai dẳng của tư bản: khéo giải quyết mâu thuẫn cũ bằng cách... tạo ra mâu thuẫn mới.

Một nhân vật đặc biệt u ám là Thomas Carlyle – nhà tiểu luận Scotland thế kỷ 19, người chẳng tin vào tiến bộ hay dân chủ, ca ngợi sự thống trị và chế độ chuyên chế. Cassidy cho rằng cái nhìn đen tối, thuyết định mệnh và niềm tin vào “lãnh đạo mạnh tay” của Carlyle đang quay trở lại, không hề xa lạ với thế giới hôm nay.

Kết lại, Capitalism and Its Critics là một cuốn sách dày (600 trang) nhưng không khô khan, rất thích hợp cho ai từng thắc mắc: Vì sao chủ nghĩa tư bản dù nhiều khuyết điểm vẫn “không thể bị đánh bại”? Và liệu AI có phải là chương tiếp theo của một hệ thống đang tự viết lại luật chơi?

Nếu bạn từng ngán ngẩm với “bão giá, lạm phát, thất nghiệp” nhưng vẫn không thể tách khỏi hệ thống này, cuốn sách của Cassidy sẽ giúp bạn hiểu vì sao nó vẫn tồn tại – không phải vì tốt đẹp, mà vì nó quá giỏi trong việc tự làm mới mình (và… tránh sụp đổ vào phút chót).

shared via nytimes

5 tuyến tàu phô diễn vẻ đẹp châu Âu

Đường sắt Gotthard là một trong những cửa ngõ chính của dãy núi Alps của Thụy Sĩ đến Ý

Bạn đang tìm kiếm trải nghiệm du lịch châu Âu vừa thư giãn, vừa mãn nhãn mà không cần chi quá nhiều tiền? Những tuyến tàu dưới đây không chỉ vận hành hằng ngày với mức giá hợp lý mà còn đưa bạn đi qua các khung cảnh đẹp mê hồn – từ núi tuyết, hồ trong veo, đến biển Địa Trung Hải xanh thẳm.

1. Tuyến Transalpin: Zurich (Thụy Sĩ) – Graz (Áo)

Một trong những tuyến tàu hiếm hoi sở hữu toa panorama hạng nhất của Swiss Federal Railways, với cửa sổ uốn cong kéo cao tới trần, mở ra tầm nhìn toàn cảnh dãy Alps.

• Thời gian di chuyển: 9,5 giờ (chỉ chạy ban ngày)
• Khung cảnh: núi non, hồ nước, đồng cỏ và làng quê yên bình
• Ẩm thực: Tại toa ăn, bạn có thể gọi schnitzel, knödel, bánh mì Kaiser kèm bữa sáng từ 6,60 euro (~$7,15), món chính từ 11,40 euro, cùng rượu vang Áo
• Giá vé: từ €40 (ghế hạng hai) và €60 (hạng nhất); thêm €3 để đặt chỗ tại toa panorama
• Điểm đến: Graz – thành phố lớn thứ hai Áo, gần sông Mur và kết nối tốt đến Vienna, Prague, Budapest...

Innsbruck, Áo, một điểm dừng trên tuyến đường Transalpin

2. Tuyến Gotthard Railway: Basel/Zürich – Locarno (Thụy Sĩ)

Một kỳ quan kỹ thuật kết hợp với thiên nhiên ngoạn mục. Tàu Treno Gottardo đi qua đường hầm Gotthard xây từ năm 1882, dài 10 phút, độ cao hơn 3.000 feet.

• Điểm nhấn: sau hồ Lucerne, tàu leo dốc qua cầu và hầm xoắn để đến Locarno bên hồ Maggiore – nơi có cây cọ, đảo nhỏ, biệt thự cổ và vườn cây xinh xắn
• Giá vé: từ 32 franc Thụy Sĩ (~$37) từ Basel hoặc 24 franc từ Zurich
• Tiện ích: Có thể đặt vé qua website Südostbahn

3. Tuyến tàu đêm: Milan/Rome – Sicily (Ý)

Một trong những tuyến dài nhất châu Âu, lý tưởng để đi đêm. Sau khi ngủ một giấc ngon lành, bạn sẽ tỉnh dậy bên ánh nắng miền Nam Ý và biển xanh.

• Lịch sử: từng là hành trình “di cư” của người Ý sau Thế chiến II với tàu Freccia del Sud và Treno del Sole
• Điểm nhấn: vào buổi sáng, đoàn tàu được chở qua eo biển Messina bằng phà, hiếm hoi còn hoạt động tại châu Âu
• Giá vé: từ €50 cho khoang nằm 4 người; khoang đơn có phòng tắm riêng đắt hơn, đều bao gồm bữa sáng
• Điểm đến: Palermo hoặc Syracuse – cảnh biển ngoạn mục dọc hành trình

Tuyến Treno Gottardo, từ Basel hoặc Zurich, leo lên một loạt các cây cầu và đường hầm xoắn ốc trước khi xuống Locarno, Thụy Sĩ

4. Tuyến Glasgow – Mallaig (Scotland)

Sau khi rời Glasgow, tàu chạy giữa các hồ nước sáng lấp lánh, xuyên qua cao nguyên hoang sơ. Một trải nghiệm không thể bỏ lỡ với người yêu thiên nhiên.

• Thời gian: 3 giờ tới Corrour – ga tàu biệt lập chỉ đến được bằng tàu hoặc đi bộ, từng xuất hiện trong phim Trainspotting
• Trạm dừng nổi bật:

1. Fort William – điểm xuất phát leo núi Ben Nevis (cao nhất Scotland)
2. Cầu cạn Glenfinnan – biểu tượng điện ảnh trong phim The Crown và Harry Potter

• Giá vé: từ 20 bảng Anh (~$26), có thể mua pass đi nhiều chặng từ ScotRail

5. Tuyến Côte Bleue: Marseille – Miramas (Pháp)

Chuyến tàu địa phương này dài chưa đến 2 giờ nhưng cực kỳ đáng giá. Đoạn nổi bật chạy dọc vách đá trắng ven Địa Trung Hải tới Martigues.

• Điểm nhấn:

1. L’Estaque – nơi từng truyền cảm hứng cho Cézanne và Braque
2. Niolon đến Cap Méjean – cung đường ven biển tuyệt đẹp với calanques (vịnh đá vôi giống vịnh hẹp)
3. Sausset-les-Pins – cảng nhỏ với nhà hàng ven biển

• Giá vé: từ €13,20, hoặc mua vé ngày €20 để lên xuống không giới hạn trong vùng Bouches-du-Rhône

shared via nytimes,

Budapest – Viên ngọc của Trung Âu: Lịch sử, ẩm thực và phong cách sống đậm chất nghệ thuật

 

Từ khởi đầu khiêm tốn thời Celtic và La Mã, Budapest đã vươn lên thành một đô thị cổ kính đầy quyến rũ, nhờ vào vị trí đắc địa bên dòng sông Danube và dân số hiện tại khoảng 1,7 triệu người. Thủ đô của Hungary mang trong mình vẻ đẹp của kiến trúc cổ điển xen lẫn hiện đại, cùng lối sống cởi mở, đa dạng – trở thành điểm đến yêu thích của giới nghệ sĩ, nhà văn, đầu bếp và dân thiết kế khắp nơi.

Lịch sử sống động trong từng bước chân

Băng qua cầu Chain đến vùng Buda yên bình, bạn sẽ thấy những ngọn đồi xanh và khu dân cư lịch thiệp. Trong khi đó, Pest phía đông sông Danube lại là không gian đô thị nhộn nhịp, đa sắc màu – nơi nghệ thuật, thời trang và ẩm thực hội tụ.

Một điểm đến nổi bật cho người yêu nhiếp ảnh là Trung tâm Nhiếp ảnh Đương đại Robert Capa, nằm gần Đại lộ Andrássy. Đây là nơi vinh danh huyền thoại chiến trường Robert Capa – một người Hungary gốc Do Thái, đồng sáng lập Magnum Photos, và là công dân Hoa Kỳ từng nhận Huân chương Tự do Tổng thống Mỹ. Vé vào cửa: 4.000 forints (~11 USD).

Không xa trung tâm là Bảo tàng Aquincum ở quận Óbuda – nơi lưu giữ di sản La Mã từ hơn 130 năm trước, gồm đồ gốm, tượng đá, mộ bia và cả ngôi đền cổ Mithraeum. Vé tham quan: 3.000 forints.

Ẩm thực: Từ fine-dining đẳng cấp đến bistro thân thiện

Nếu muốn thử tinh hoa ẩm thực Hungary, nhà hàng Stand với thực đơn 8 món giá 89.500 forints sẽ là lựa chọn hàng đầu. Tuy nhiên, phiên bản thân thiện hơn là Stand 25 – bistro của cùng đầu bếp Szabina Szulló và Tamás Széll, nằm tại một góc yên tĩnh ở Buda. Các món truyền thống như súp goulash, gan ngỗng terrine, nai nướng và thịt heo Brasov, kết hợp cùng mocktail hoa cơm cháy thơm lừng, tạo nên một trải nghiệm trọn vẹn. Bữa tối cho 2 người: khoảng 65.000 forints, đã gồm đồ uống và phí phục vụ.

Thịt nai nướng tại Strand 25

Nhà hàng Textura ở Pest, em út của Borkonyha Winekitchen danh tiếng, lại thu hút bằng không gian hiện đại với tường rêu sống và món cá sturgeon chiên giòn, ăn kèm salad Caesar cháy cạnh. Danh sách rượu ở đây quy tụ các chai nội địa nổi bật như Hárslevelű Tarczal từ vùng Tokaj. Bữa trưa cho 2 người: 50.000 forints.

Nếu yêu thích vị Địa Trung Hải pha chút Tel Aviv, đừng bỏ qua Goli – nhà hàng của đầu bếp Harel Zakaim với thực đơn chay độc đáo như súp lơ hun khói, labneh thuần chay phủ za’atar, cùng thịt bò ủ lâu hay shawarma gà chanh. Bữa tối cho 2 người: 40.000 forints.

Café, cocktail và craft beer – tinh thần Budapest hiện đại

Cà phê và sách tiếng Anh? Hãy ghé Massolit – một hiệu sách kiêm quán cà phê nằm giữa khu tiệc tùng của Pest. Ở đây, bạn có thể tìm thấy các tác phẩm như “Sátántangó” (5.500 forints) của László Krasznahorkai hay cuốn ảnh “Forgotten Budapest” (5.250 forints), rồi thư giãn tại Klauzal Square – công viên cũ kỹ đầy chất thơ.

Budapest còn có nền cocktail phát triển nhanh chóng, nhờ các bartender hồi hương từ London. Quán Múzsa trong khách sạn Four Seasons ở Gresham Palace là lựa chọn lý tưởng với không khí James Bond và cocktail Twirl không cồn giá 4.400 forints hoặc ly Shadow bourbon giá 7.900 forints.

Về craft beer, hãy thử Beer People, quán bar của tiểu thuyết gia Mỹ Duncan Robertson, nơi bạn có thể thưởng thức loại imperial stout 10,8% từ Gravity Brewing – 200ml giá 1.900 forints. Nếu thích không khí náo nhiệt hơn, quán Csendes Létterem với nội thất từ mâm xe cũ, đồ gỗ cũ kỹ và graffiti sẽ làm bạn bất ngờ. Một ly rosé kékfrankos từ nhà Gál chỉ 1.090 forints.

Mua sắm & thời trang độc đáo

Người Budapest trẻ tuổi ưa chuộng phong cách vintage và streetwear. Tại cửa hàng Retrock, bạn sẽ thấy áo kimono Nhật giá 35.000 forints và áo thun in hình của các thương hiệu địa phương như Derszu và Mama Tried (12.000 forints). ReClaim Vintage (mở cuối 2023) lại chuyên các món như áo khoác da cừu thập niên 70 (35.000 forints) và áo jean Levi's cũ (19.000 forints). Cách đó vài phút, Komondors vừa là boutique vừa là quán bar – nơi bạn có thể thử đồ quân phục cũ (12.000 forints), áo thể thao xe đạp (8.000 forints) và nhâm nhi Aperol Spritz (2.800 forints).

Văn hóa – từ nhạc, nghệ thuật tới tôn giáo

Công viên trung tâm Városliget vừa được nâng cấp năm 2022 với hai điểm đến nổi bật: Nhà Âm Nhạc do kiến trúc sư Nhật Sou Fujimoto thiết kế và Bảo tàng Dân tộc học của Marcel Ferencz – nơi trưng bày hơn 3.600 hiện vật từ văn hóa dân gian đến nhạc cụ khắp thế giới. Vé vào cửa: 4.900 forints.

Bên trong Nhà thờ St. Stephen

Đừng bỏ qua Széchenyi Thermal Bath – bể tắm nước nóng hoành tráng từ thế kỷ 19, cuối tuần vé vào cửa có locker là 12.500 forints. Và nếu yêu kiến trúc tôn giáo, Đền Do Thái đường Dohány – lớn nhất châu Âu, với sức chứa 3.000 người và bảo tàng bên trong – sẽ là trải nghiệm đầy cảm xúc. Vé tham quan: 13.000 forints.

shared via nytimes,

Hilo – Thiên đường bí ẩn cho dân công sở mê khám phá, ẩm thực và văn hóa Hawaii

 

Hilo, Hawaii

Nằm giữa đại dương mênh mông, đỉnh núi tuyết phủ Mauna Kea và núi lửa Kilauea đang âm ỉ, Hilo – thị trấn cảng cổ kính ở phía Đông đảo Hawaii – là điểm đến hoàn hảo cho dân công sở muốn “thoát ly” khỏi những bãi biển đông đúc và chi phí du lịch tăng chóng mặt tại Honolulu hay Maui. Dù từng hai lần bị xóa sổ bởi sóng thần trong thế kỷ 20, Hilo vẫn hồi sinh ngoạn mục, giữ vững nét mộc mạc, chân thật và giá cả dễ chịu.

Thiên nhiên trù phú, ẩm thực đẳng cấp

Được nuôi dưỡng bởi những cơn mưa nhiệt đới, nông trại trái cây và hoa của Hilo phát triển mạnh. Ngư dân mỗi ngày mang về đầy ắp cá ngừ và cá hồng tươi rói. Nhờ nguồn nguyên liệu phong phú, các đầu bếp địa phương đã giành được sự công nhận tầm quốc gia.

Moon and Turtle là ví dụ tiêu biểu. Đầu bếp Mark Pomaski – từng làm việc tại Roy’s ở Waikiki và Nobu 57 tại New York – đã mở nhà hàng nhỏ nhưng thanh lịch này ngay tại quê hương. Thực đơn thay đổi liên tục, nổi bật như cá opelu chiên nguyên con ăn kèm tapenade oliu xanh ($35), bánh gnocchi khoai lang Okinawa, hay há cảo nhân cá ahi và bạch tuộc mousseline. Đặc biệt, lychee martini với nước vải Hilo tươi ép là món nhất định phải thử ($14).

Ngoài ra, Rim Restaurant nằm ngay bên miệng núi lửa là nơi bạn có thể vừa ăn tối với cá kanpachi áp chảo hoặc thịt bò rib-eye nuôi tại địa phương, vừa ngắm ánh nham thạch rực sáng nếu Kilauea đang phun trào.

Phiêu lưu giữa thiên nhiên kỳ vĩ

Chỉ 45 phút lái xe từ Hilo, Hawaii Volcanoes National Park ($35 vé xe) mang đến trải nghiệm độc đáo: đi bộ qua rừng rậm nguyên sinh, ống dung nham bốc khói, và chiêm ngưỡng dung nham nóng chảy đổ xuống miệng núi lửa từ sảnh Volcano House. Trung tâm chào đón du khách kể về nữ thần núi lửa Pele, trong khi Volcano Art Center trưng bày và bán các tác phẩm thủ công tinh xảo như bát gỗ koa hay ảnh nham thạch gặp đại dương.

Kilauea phun trào không thường xuyên

Cuộc sống về đêm: Từ speakeasy đến cocktail nghệ thuật

Hilo không ngủ khi màn đêm buông xuống. Speakeasy Hidden Nene – mở cửa từ 2023 – mang phong cách thời Victoria với mảng xanh rừng, đầu lợn rừng treo tường và tranh của nghệ sĩ 19 thế kỷ Charles Furneaux. Thực đơn cocktail đầy sáng tạo: ly Shoyu a Good Time với gin Tenjaku, dầu wasabi và xiên cá ngừ sống cháy lửa ($16), hay coconut meringue foam bay bổng phủ lên phiên bản "key lime pie" có cồn ($16). Đừng bỏ lỡ món trứng quỷ với lòng đỏ cá ngừ xông khói ($26).

Bar Temple – nổi bật với cocktail như Sazerac ($18) hay Through the Looking Glass (gin, hoa elderflower, chanh dây, trứng và oải hương – $16) – cũng rất hút khách. Món ăn nhấn mạnh nguyên liệu địa phương, như thịt nai Maui tartare ($26), hay kalo và sắn nướng kèm sốt chimichurri ($14).

Brunch ấm áp và bữa trưa ngoài trời

Chỉ có 8 chỗ ngồi, Paul’s Place Cafe là nơi bạn sẽ cảm thấy như được người chú yêu quý nấu ăn riêng. Đầu bếp Paul Cubio thao tác trên quầy bếp nhỏ chỉ 1,2m², nấu từng món theo yêu cầu từ nguyên liệu tươi tại chợ địa phương. Bánh waffle ($16) có fan ruột; sandwich cá ono nướng ăn kèm cà chua Kamuela và bắp cải giòn ($25) thì khó quên.

Cho bữa trưa ngoài trời, hãy ghé Chợ nông sản Hilo trên phố Mamo. Ở đây có mọi thứ từ dừa tươi đến pad Thái và bánh tamale. Món tráng miệng? Hai tiệm đáng ghé là Puna Chocolate và Two Ladies Kitchen – nơi bán mochi nổi tiếng. Đi tiếp đến Suisan Fish Market bên cầu Wailoa để ăn poke cá ahi kiểu Hawaii ($25/pound) trộn hạt kukui rang. Sau bữa trưa, thưởng thức paletas trái cây địa phương chỉ $3 tại Alii Ice, một tiệm kem phong cách thập niên 50.

Mua sắm chất lượng – phong cách Hawaii đích thực

Mặt tiền các cửa hàng trung tâm Hilo có thể cũ kỹ, nhưng bên trong là kho báu. Nhà thiết kế Sig Zane từ năm 1985 đã cách mạng hóa thời trang aloha bằng họa tiết thực vật bản địa. Cửa hàng Paliku Surf chuyên đồ thể thao, còn Hana Hou Hilo do chị gái ông – nghệ nhân dệt mũ Michele Zane-Faridi – điều hành, cung cấp muumuu cổ, mũ dệt từ lá cọ và mỹ phẩm handmade.

Văn hóa & nghệ thuật – từ truyền thống đến đương đại

• Lễ hội Merrie Monarch diễn ra mỗi mùa xuân, quy tụ những vũ công hula xuất sắc nhất thế giới.
• Pacific Tsunami Museum ($15): kể lại câu chuyện sống còn của hai cơn sóng thần 1946 & 1960, nằm trong tòa nhà Art Deco từng là ngân hàng từ 1930.
• East Hawaii Cultural Center: tổ chức Hawaii Triennial đến tháng 4/2025, với các tác phẩm nghệ thuật đương đại xoay quanh chủ đề bản sắc, môi trường và hàng hải Hawaii cổ đại.
• Imiloa Astronomy Center ($26): bảo tàng thiên văn dành cho gia đình, khám phá khoa học qua lăng kính bản địa Hawaii.

Điện ảnh, âm nhạc và không gian cổ điển

Ra đời năm 1925, Palace Theater là niềm tự hào của Hilo với ống đàn organ thời phim câm vẫn hoạt động. Vé xem phim nghệ thuật hay nhạc sống từ $10, đôi khi có sự góp mặt của danh ca địa phương như Brother Noland, Paula Fuga hay nghệ sĩ ukulele Jake Shimabukuro.

Điểm đến tự nhiên ấn tượng quanh Hilo

Công viên bãi biển Honolii

• Rainbow Falls: nơi sông Wailuku đổ xuống hang đá tạo nên cầu vồng kỳ diệu. Gần đó, thư viện công cộng Hilo lưu giữ hai tảng đá linh thiêng – trong đó Naha Stone nặng gần 7.000 pound từng được vua Kamehameha nâng lên như một lời tiên tri về người thống nhất Hawaii.
• O.K. Farms: trang trại lychee, cacao, hạt nhục đậu khấu và cà phê – cung cấp tour tham quan ($65 người lớn, $55 trẻ em), kết thúc bằng buổi picnic ngắm thác Rainbow từ trên cao.
• Honolii Beach Park: thích hợp để ngắm lướt sóng và dã ngoại, nhưng dòng chảy mạnh khiến bơi lội trở nên nguy hiểm với người chưa có kinh nghiệm.

shared via nytimes,

Hành trình “Cactus to Clouds”: Leo núi 35 km, lên cao 3.300 m, chỉ để đi xuống bằng tàu điện trong 10 phút

Với dân công sở yêu thích du lịch mạo hiểm hay những chuyến đi "xả stress", hành trình Cactus to Clouds (Từ Xương rồng đến Mây trời) tại Palm Springs, California là một thử thách vừa khắc nghiệt, vừa đầy thi vị – nơi bạn có thể leo bộ hơn 22 dặm (35 km), vượt qua gần 3.300 mét độ cao, và kết thúc bằng một chuyến tàu điện 10 phút ngoạn mục trở về mặt đất. Đây không phải là một chuyến picnic, mà là một trong những thử thách đi bộ đường dài khắt khe nhất nước Mỹ, với phần thưởng là cảnh quan hùng vĩ, đa dạng sinh học bậc nhất, và cả sự tự hào về chính bản thân.

Đối với nhiều người, Cactus to Clouds không chỉ là một cuộc leo núi thông thường. Nó là một trong những chuyến đi bộ đường dài trong ngày đa dạng sinh học nhất cả nước, một trải nghiệm hoang dã hiếm có ngay rìa một khu đô thị sầm uất. Nhưng trên hết, đó là sự táo bạo, sự thách thức đến tận cùng của bản thân.

Đường mòn Skyline trải dài trên trung tâm thành phố Palm Springs

Trong những lần leo núi trước của tôi, mỗi lần đều diễn ra sau một cú sốc lớn về tinh thần hoặc thể chất – từ chẩn đoán bệnh đa xơ cứng, ly hôn, cho đến hoàn thành điều trị ung thư vú giai đoạn 3. Tôi được thúc đẩy bởi ý nghĩ rằng việc dấn thân vào thử thách này sẽ khiến tôi không còn năng lượng để tự thương hại bản thân. Và nếu tôi thành công? Đó là bằng chứng tôi có thể xử lý mọi thứ!

Lần này, mọi thứ đã khác. Bệnh đa xơ cứng của tôi đã thuyên giảm, hôn nhân của tôi viên mãn, và tôi đã không còn ung thư gần 9 năm. Hơn 15 năm sau chuyến Cactus to Clouds đầu tiên, cuối cùng thì chuyến đi này là về phong cảnh, chứ không phải về bản thân tôi. Tôi đã chuẩn bị một cuốn cẩm nang bỏ túi về các loài thực vật ở dãy núi San Jacinto và lên kế hoạch dành thời gian để dừng lại và tận hưởng mùi hương của cây tuyết tùng.

Điều khiến Cactus to Clouds trở nên phi thường không chỉ là độ cao, mà còn là sự khác biệt đáng kinh ngạc về độ cao từ chân núi đến đỉnh. Núi cao khoảng 10.400 feet thẳng đứng trong khoảng 6 dặm đường ngang. Độ dốc khủng khiếp này, gần như tương đương với việc leo núi Everest, lý giải cho sự đa dạng bất thường của hệ thực vật khi bạn đi qua bốn vùng sinh thái khác nhau.

Các hộp cứu hộ trên Đường mòn Skyline chứa đồ tiếp tế khẩn cấp

Con đường bắt đầu với các loài thực vật sa mạc như xương rồng thùng và cây bụi creosote, tiếp theo là chaparral, cây sồi bụi và manzanita. Sau đó là một khu rừng thông hỗn hợp. Ở đỉnh, cây cối trở nên thấp hơn, cong queo bởi độ cao và các yếu tố khắc nghiệt, bao gồm cả cây thông limber, loài cây phát triển mạnh ở những nơi ít loài nào có thể.

Melanie Davis, nhà thực vật học hàng đầu tại Trung tâm Sinh học Bảo tồn thuộc Đại học California, Riverside, đã nói đúng. Giữa độ cao 7.000 và 8.000 feet, màu xanh lá cây hiện diện trong một loạt các hình dạng, kết cấu, sắc thái và kích cỡ đáng kinh ngạc, cùng với một loạt các mùi hương bất ngờ. Cảm giác như đang đi bộ qua một bát salad xanh hỗn hợp: tuyết tùng, manzanita, sồi và cây thùa, với những cây thông Jeffrey thêm một chút hương bơ đường thoang thoảng trong không khí.

Những điều kiện làm cho Cactus to Clouds trở nên đặc biệt cũng khiến nó trở nên nguy hiểm. Nhiều người leo núi trên tuyến đường này đã chết vì mất nước và phơi nhiễm. Eric Holden, một tình nguyện viên của Đội Cứu hộ Núi Riverside, cho biết: “Chúng tôi có khoảng một ca tử vong mỗi năm.”

Để bảo vệ cả người leo núi và đội cứu hộ, Công viên Bang Mount San Jacinto đã đóng một phần tuyến đường dưới quyền hạn của mình vào mùa hè (nhiệt độ ba chữ số ở phía dưới) và mùa đông (tuyết và điều kiện đóng băng ở phía trên). Vào năm 2024, đường mòn đã đóng cửa vào đầu tháng 7 và mở cửa trở lại vào ngày 4 tháng 11.

Có rất ít bóng râm cho 7.000 feet thẳng đứng đầu tiên và không có nước trong 10 dặm. “Một trong những nguyên nhân gây tử vong lớn nhất là những người leo núi bắt đầu đi lên nhận ra họ không có đủ thể lực và quay trở lại,” ông Holden nói. “Có thể lúc họ bắt đầu lúc 3 giờ sáng thì trời mát mẻ, nhưng bây giờ họ cảm thấy không ổn và đi bộ xuống nhiệt độ có thể dễ dàng trên 100 độ F.”

Vào mùa đông, tuyết có thể làm cho đường mòn khó đi theo, đặc biệt là trong 1.000 feet dưới đỉnh cáp treo, và những người leo núi đã bị mắc kẹt giữa các vách đá. Tôi đã đi đúng đường trong phần này bằng cách đi theo một lộ trình GPS từ chuyến leo núi Cactus to Clouds trước đó.

Chiều cao của núi San Jacinto

Tạp chí Backpacker gọi Cactus to Clouds là cuộc leo núi khó thứ năm ở Mỹ trong số các chuyến đi bộ đường dài trong ngày. Hầu hết những người leo núi mất từ 12 đến 16 giờ để hoàn thành. Với tôi, việc leo lên dốc không ngừng nghỉ là một thử thách thực sự, nhưng tôi đã tự giải trí bằng cách xác định chính xác loài cây manzanita nào đang cào vào chân mình.

Một nghịch lý của Cactus to Clouds: trời đẹp nhất khi không có mây. Mây sẽ che khuất tầm nhìn và đôi khi, cả đường mòn. Chuyến leo núi này cũng ẩn chứa một nghịch lý khác đối với tôi. Đây là lần đầu tiên tôi đi bộ đường mòn lên đỉnh riêng biệt, nhưng tôi lại cảm thấy tự hào vì đã lắng nghe cơ thể mình và không cố gắng ép đôi chân đau nhức.

Nhiều người đi bộ đường dài bắt đầu trước bình minh và ngắm mặt trời mọc từ đường mòn

Giữa một bức tranh toàn cảnh Thái Bình Dương, Biển Salton lấp lánh và đỉnh Tahquitz hùng vĩ, những đám mây hình súp lơ trôi lơ lửng hàng ngàn feet bên dưới. Khi hoàng hôn còn khoảng 90 phút nữa, chúng thu hút và phản chiếu những sắc thái mà bạn thường thấy trong một viên kem xoài.

Mặc dù bầu trời rực rỡ sắc cam ấm áp, đỉnh núi vẫn đóng băng, với những cơn gió mạnh. Tôi đã mặc ba lớp áo khoác, bao gồm một chiếc áo phao lông vũ có mũ trùm đầu, và rất muốn có thêm một chiếc nữa. Vì vậy, dù rất muốn nán lại, tôi càng muốn tránh bị tê cóng hơn.

Tôi nhảy trở lại qua những tảng đá đến đường mòn và đi xuống cáp treo, băng qua một cụm cây bụi mà tôi xác định là bush chinquapin. Cuốn cẩm nang bỏ túi của tôi nói rằng quả của nó có vị như hạt dẻ. Lần tới tôi đi Cactus to Clouds, tôi nhất định sẽ dừng lại và thử chúng.

Nếu bạn là một người làm việc văn phòng đang tìm kiếm một thách thức thực sự, một cuộc phiêu lưu để thoát khỏi sự đơn điệu và khám phá sức mạnh tiềm ẩn của bản thân, thì Cactus to Clouds chính là lựa chọn dành cho bạn. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng đây không phải là cuộc dạo chơi công viên.

Nếu Bạn Muốn Đi:

• Điểm khởi đầu: Ngay phía bắc Bảo tàng Nghệ thuật Palm Springs, cách chân cáp treo khoảng 6,5 dặm. Sau khi đi bộ đường dài, bạn có thể sử dụng các dịch vụ gọi xe như Uber và Lyft để quay lại bãi đậu xe ở điểm khởi hành.
• Chuẩn bị: Chỉ những người đi bộ đường dài khỏe mạnh nhất, mang theo ít nhất 2.000 calo thức ăn và 1 gallon nước, cùng với trang bị cho cả môi trường sa mạc và núi non, mới nên cố gắng leo lên.
• Thông tin: Không có các chuyến đi bộ có hướng dẫn thương mại, mặc dù có nhiều trang web với các báo cáo chuyến đi cũng như các lộ trình GPS có thể tải xuống.
• Kiểm tra trước: Trước khi đi, hãy kiểm tra với Công viên Bang Mount San Jacinto để biết điều kiện đường mòn và các biện pháp phòng ngừa an toàn.

shared via nytimes,

10 bộ phim xưa rất đáng xem – và lý do vì sao bạn không nên bỏ lỡ chúng

Thập niên 1980 là một thời kỳ vàng cho những ai yêu phim xưa: máy chiếu VHS bắt đầu phổ biến, các rạp chiếu phim hồi cố còn hoạt động rộn ràng ở các thành phố lớn, và kho tàng phim ảnh từ 40 năm trở lại đó vẫn còn vừa sức để khám phá. Nhưng ngày nay, với gần một thế kỷ phim có tiếng và vô số lựa chọn từ streaming, lớp khán giả trẻ dễ bị hút về những gì mới nhất, còn phim cổ điển thì trôi dạt vào dĩ vãng.

Tuy nhiên, việc tiếp xúc với các tác phẩm điện ảnh trước năm 1965 – thời kỳ phim đen trắng, phong cách diễn xuất khác biệt và còn bị kiểm soát bởi Hays Code – vẫn cực kỳ quan trọng. Không chỉ để mở mang vốn hiểu biết, những bộ phim này còn là cách sinh động để hiểu về quá khứ, về xã hội, về nghệ thuật trình diễn, và cả âm nhạc đại chúng.

Dưới đây là danh sách 10 bộ phim xưa được đề xuất như một "bữa trưa Chủ nhật" lý tưởng cho cả gia đình – những tác phẩm không chỉ giàu giá trị thẩm mỹ mà còn giúp khơi gợi nhiều cuộc trò chuyện thú vị.

1. Singin’ in the Rain (1952) – Một tuyệt tác nhạc kịch về sự chuyển giao từ phim câm sang phim nói, với loạt ca khúc kinh điển và các màn trình diễn hoàn hảo. Dễ xem, hấp dẫn, và là cánh cửa tuyệt vời đưa người trẻ làm quen với dòng phim âm nhạc cổ điển.

2. Rear Window (1954) – Tác phẩm trinh thám tâm lý bậc thầy của Hitchcock, nơi căng thẳng, lãng mạn và nỗi sợ đan xen nhau đầy mê hoặc. Với set quay độc đáo và màn kết cao trào, đây là một trong những phim hay nhất để bắt đầu khám phá thế giới Hitchcock.

3. Gone With the Wind (1939) – Dù gây tranh cãi bởi cái nhìn lý tưởng hóa chế độ nô lệ, bộ phim vẫn là một bản anh hùng ca điện ảnh đầy xúc động. Xem phim là sống trọn một đời – kéo dài 4 tiếng nhưng không hề nhàm chán.

4. The Man Who Shot Liberty Valance (1962) – Một western sâu sắc về công lý, danh tiếng và sự thật – với những màn trình diễn lôi cuốn của John Wayne và Jimmy Stewart. Câu thoại “Khi truyền thuyết trở thành sự thật, hãy in truyền thuyết” vẫn còn vang vọng đến nay.

5. Citizen Kane (1941) – Một tác phẩm không thể thiếu trong bất kỳ danh sách phim kinh điển nào. Được ca ngợi là bộ phim hay nhất mọi thời, Kane là minh chứng sống động rằng điện ảnh có thể sâu sắc như văn học.

6. All About Eve (1950) – Với màn hóa thân huyền thoại của Bette Davis, bộ phim là một bản giao hưởng lời thoại đanh thép, sắc sảo về giới showbiz và lòng tham vọng. Một "must-see" cho bất kỳ ai yêu phong cách viết kịch bản cổ điển.

7. Top Hat (1935) – Fred Astaire và Ginger Rogers ở đỉnh cao phong độ, cùng năm ca khúc Irving Berlin tuyệt vời. Ngay cả người không thích nhạc kịch cũng khó cưỡng trước vẻ thanh tao và kỳ diệu của cặp đôi này.

8. 42nd Street (1933) – Một cái nhìn tối hơn về ngành giải trí thời khủng hoảng kinh tế. Kết phim không có màn hôn lãng mạn hay đại hợp xướng, mà là đạo diễn cô độc ngồi trên lan can – chi tiết khiến bộ phim đáng nhớ hơn bao giờ hết.

9. Casablanca (1942) – Bộ phim "cổ điển của mọi phim cổ điển", nơi sự kết hợp tình cờ giữa Bogart và Bergman tạo ra ma thuật. Một kho tàng lời thoại bất hủ, với thông điệp nhân văn vượt thời gian.

10. Stormy Weather (1943) – Hiếm có dịp mà các nghệ sĩ da màu hàng đầu cùng tụ hội như trong bộ phim này. Lena Horne và Fats Waller mang lại những màn trình diễn đỉnh cao – và đặc biệt là màn nhảy không tưởng của anh em nhà Nicholas.

Ngoài 10 phim này, còn có vài cái tên đáng chú ý: Imitation of Life (1959) với đề tài "người da đen giả trắng"; The Awful Truth nếu bạn thích hài screwball; và Mr. Smith Goes to Washington để hiểu thêm tinh thần lập pháp thời xưa.

Không chỉ là xem những bộ phim này, hãy nghĩ về việc chúng ta chọn truyền lại gì cho thế hệ sau. Còn bạn, đâu là “phim xưa” bạn muốn con mình (hay chính bạn) nhất định phải xem một lần trong đời?

shared via nytimes,