Một mùa hè rực rỡ tại Salzburg
Mỗi mùa hè, thành phố Salzburg của Áo trở thành trung tâm của thế giới âm nhạc cổ điển, thu hút khoảng 256.000 khán giả đến tham dự một lễ hội danh giá bậc nhất hành tinh. Chỉ còn 90 phút trước giờ mở màn vở Macbeth của Verdi tại Nhà hát Grosses Festspielhaus, nhóm công nhân sân khấu vẫn tất bật sửa chữa một cánh cửa hỏng. Ở cửa hàng trang phục bên cạnh, những mái tóc giả rối tung được kiên nhẫn chải chuốt, cuộn lọn. Ngoài quảng trường, từng tốp quý ông mặc tuxedo, quý bà trong bộ váy dirndl truyền thống nâng ly schnapps và Champagne, tạo nên bầu không khí náo nức.
Lễ hội Salzburg không chỉ đơn thuần là một sự kiện âm nhạc, mà là một kỳ quan văn hóa. Trong vòng sáu tuần, nơi đây tổ chức hơn 200 buổi biểu diễn opera, hòa nhạc và kịch nói - tương đương cả mùa diễn của Carnegie Hall ở New York. Con số này đòi hỏi nguồn lực khổng lồ: 3.500 nghệ sĩ, 1.000 nhân viên, 16 sân khấu cùng ngân sách lên tới 75 triệu euro (khoảng 88 triệu USD). Riêng mùa hè này, lễ hội đã dàn dựng 6 vở opera, 4 vở kịch với hơn 1.500 bộ trang phục, bao gồm cả mũ da báo và mặt nạ đính pha lê Swarovski lấp lánh.
“Ở đây không có chỗ cho sai sót,” Georg Schlager, quản lý sân khấu của Macbeth khẳng định, khi biết ngay sau đêm diễn, cả sân khấu sẽ bị tháo dỡ trong đêm để chuẩn bị cho buổi tập nhạc giao hưởng vào sáng hôm sau.
Salzburg, thành phố 150.000 dân dưới chân dãy Alps, vốn là quê hương của Mozart và bối cảnh của bộ phim The Sound of Music, trở thành điểm hẹn không thể thiếu cho giới mộ điệu. Khách đến có thể nghe giao hưởng Mozart vào buổi sáng và thưởng thức các buổi hòa giọng đến tận khuya. Hơn 500 phóng viên quốc tế cũng đổ về đây, biến thành phố cổ kính thành một đại lộ truyền thông âm nhạc.
Nơi quy tụ dàn nhạc và nghệ sĩ đỉnh cao
Lễ hội Salzburg có “ban nhạc nhà” là Dàn nhạc Giao hưởng Vienna Philharmonic danh tiếng, biểu diễn tới 29 lần chỉ trong một mùa hè, từ hòa nhạc đến đệm nhạc cho opera. Những tên tuổi kỳ cựu như nữ danh ca Cecilia Bartoli đứng chung sân khấu với tài năng trẻ Lea Desandre. Có những ngày tháng Tám, cả ba vị nhạc trưởng hàng đầu thế giới - Daniel Barenboim, Riccardo Muti và Esa-Pekka Salonen - cùng hiện diện, lần lượt chỉ huy Beethoven, Bruckner và Schoenberg.
“Bước chân đến Salzburg, bạn như lạc vào một vương quốc âm nhạc giữa núi non,” nghệ sĩ piano Lang Lang, người có lần thứ 16 tham dự lễ hội, chia sẻ. “Ngày nay có thể không còn là thời kỳ hoàng kim của âm nhạc cổ điển, nhưng ở Salzburg, cảm giác ấy luôn hiện hữu.”
Khách thưởng ngoạn không chỉ đến để nghe nhạc, mà còn tận hưởng văn hóa địa phương: thưởng thức món tráng miệng nổi tiếng Salzburger Nockerl có hình dáng ngọn núi, nghe những sinh viên nhạc viện trình diễn Bach và Paganini ngay trên vỉa hè. Xe ngựa chạy len lỏi qua những con hẻm cổ, ngang qua ngôi nhà màu vàng mù tạt nơi Mozart chào đời. Hình ảnh nhà soạn nhạc thiên tài nay xuất hiện khắp nơi: từ bật lửa, thìa gỗ, nước hoa cho đến kẹo Mozartkugeln trứ danh.
Vào mùa hè, khu phố cổ Salzburg đông đúc nghệ sĩ đến mức bạn có thể tình cờ gặp một ngôi sao opera hay nhạc trưởng lừng danh ngay tại quầy bán bánh mì vòng. “Đôi lúc hơi ngột ngạt,” nhạc trưởng Salonen nói trong một quán cà phê, “nhưng chính sự dày đặc này lại tạo ra năng lượng đặc biệt.”
Đây cũng là nơi giới bầu sô, nhà quản lý và nhà môi giới nghệ thuật tụ tập. Peter Gelb, giám đốc điều hành Nhà hát Opera Metropolitan (New York), miêu tả: “Salzburg giống như Cannes của âm nhạc cổ điển. Đây là nơi vừa làm ăn, vừa xem nghệ thuật. Dù tôi thấy các vở diễn không còn táo bạo như trước, nhưng Salzburg vẫn là một trong những lễ hội quan trọng nhất thế giới.”
Ngôi sao tỏa sáng trên sân khấu
Với soprano Asmik Grigorian, Salzburg là điểm đến định mệnh. Năm 2017, màn trình diễn xuất thần của cô trong vở Wozzeck đã mở ra cánh cửa sự nghiệp. “Đây là nơi ca sĩ opera thực sự được cảm nhận mình là ngôi sao,” Grigorian chia sẻ trong phòng hóa trang sau khi hóa thân Lady Macbeth. “Chúng tôi đôi khi cần điều đó.”
Ngôi sao người Lithuania nay trở lại Salzburg hàng năm, đến mức cô gọi đây là “quê hương thứ hai” dù phải đón sinh nhật con mình xa nhà. “Salzburg là nơi tôi lấy lại năng lượng,” cô khẳng định.
Còn với những khán giả nhí, lễ hội lại mở ra những giấc mơ. Benny Bertram, 12 tuổi, đã sưu tập đủ chữ ký của dàn diễn viên Macbeth chỉ thiếu nam baritone Vladislav Sulimsky. Khi ông xuất hiện sau cánh gà, Benny sung sướng hét lên: “Giờ thì hoàn hảo rồi!”
Những huyền thoại trở lại
Những nghệ sĩ gắn bó lâu năm với Salzburg như nhạc trưởng Riccardo Muti mang theo cả một lịch sử. Năm 1971, khi mới 30 tuổi, Muti lần đầu chỉ huy Don Pasquale tại đây, phải đối diện dàn nhạc Vienna Philharmonic khắt khe và bóng dáng uy nghi của Herbert von Karajan. “Tôi mất ngủ nhiều đêm vì lo lắng,” ông nhớ lại.
Giờ đây ở tuổi 84, ông ví mình như “người cha” của dàn nhạc, chỉ bảo từ cách chơi “có nỗi đau” trong Bruckner cho đến “luôn giữ sự tinh tế.” Trước khi vào phòng thay đồ, ông còn nhắc các nhạc công phải ăn uống đủ chất.
Với nghệ sĩ piano Lang Lang, Salzburg cũng là “thiên đường nhỏ.” Trong chuyến lưu diễn cùng thầy Barenboim và Dàn nhạc West-Eastern Divan, anh ví buổi tập với bậc thầy 82 tuổi là “lớp học thầy trò kéo dài.” Ngay cả khi Barenboim đối mặt với bệnh Parkinson, ông vẫn kiên cường trên sân khấu.
Khán giả trung thành như Sonja Klein, 78 tuổi, năm nào cũng lặn lội đến Salzburg, ghi chép từng tiết mục, đánh dấu ngôi sao cho nghệ sĩ mình yêu thích. “Ở đâu trên thế giới có thể có một bữa tiệc âm nhạc như vậy?” bà nói. “Đây là thiên đường của tôi.”
Thách thức và bước ngoặt mới
Đằng sau ánh hào quang, ban tổ chức phải đối diện nhiều thử thách. Markus Hinterhäuser, giám đốc nghệ thuật, thừa nhận ông “sống trong trạng thái gần như không ngủ.” Lễ hội không ngần ngại thử nghiệm: năm nay, vở Giulio Cesare in Egitto của Handel được dàn dựng trong bối cảnh hầm trú ẩn thời chiến. “Đây không phải spa văn hóa,” ông nói. “Cách tôn trọng khán giả lớn nhất là thách thức họ.”
Tuy nhiên, lễ hội cũng bị chỉ trích: chi phí ngày càng cao, ít nữ nhạc trưởng và đạo diễn, cũng như những tranh cãi khi mời nghệ sĩ có liên hệ với Nga sau chiến sự Ukraine. Giá vé cũng gây tranh luận: từ 5 euro cho tới 475 euro (555 USD) cho chỗ ngồi đẹp nhất, dù tỷ lệ lấp đầy lên đến 98%.
Kristina Hammer, chủ tịch lễ hội, nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn khán giả giỏi nhất, không phải giàu nhất. Vấn đề không nằm ở tiền bạc, mà ở mức độ thấu hiểu âm nhạc.”
Tương lai của Salzburg đang được định hình qua dự án xây dựng 480 triệu euro trong 7 năm tới: trung tâm đón khách mới, mở rộng hậu trường bằng cách khoan vào núi Mönchsberg để tạo thêm 9.000 mét vuông không gian.
Nhưng đối với Hinterhäuser, điều quan trọng nhất vẫn là hiện tại: “Những gì chúng tôi làm hoàn toàn ngắn ngủi. Hôm nay có, ngày mai biến mất. Nó gợi sự u sầu, nhưng cũng mang một vẻ đẹp vô song.”
shared via nytimes,
No comments:
Post a Comment