Một tác phẩm đẫm cảm xúc nhưng sa lầy trong sự uỷ mị
Trong thập niên 1990, nhiều ký túc xá sinh viên treo bức áp phích nổi tiếng của SARK mang tên “How to Be an Artist”. Tấm poster đầy màu sắc này khuyên người xem “hãy thoải mái”, “học cách ngắm ốc sên”, “tắm trăng” và “viết thư tình”. Khi đó, không ít người coi đây như nghệ thuật. Nhưng nhìn lại hôm nay, nó gợi cảm giác sượng sùng hơn là xúc động.
Điều đáng tiếc là hình ảnh đó lại hiện về khi độc giả tiếp cận hồi ký mới nhất của Elizabeth Gilbert – tác giả best-seller toàn cầu Eat, Pray, Love. Cuốn sách mang tên All the Way to the River khởi đầu với nhiều kỳ vọng: câu chuyện tình yêu, sự nghiện ngập, mất mát và cả lòng trung thành. Tuy nhiên, giá trị cốt lõi lại bị làm nhạt bởi những đoạn thơ sáo rỗng khó hiểu cùng loạt tranh minh hoạ vụng về kèm ghi chú nguệch ngoạc. Những câu chữ như “Hãy lật sang và mọi thứ sẽ ổn” hay “Thay thế ảo tưởng này bằng ảo tưởng khác không phải là ý hay” tạo cảm giác ngây ngô, gượng gạo, làm giảm sức nặng của nội dung.
Điều này thật đáng tiếc, bởi Gilbert vốn sở hữu sức hút khổng lồ: Eat, Pray, Love đã bán hơn 18 triệu bản, đưa bà vào hàng ngũ tác giả truyền cảm hứng cùng Glennon Doyle, Cheryl Strayed hay Brené Brown. Với lượng độc giả trung thành đông đảo, chắc chắn All the Way to the River vẫn có chỗ đứng, nhưng khó đạt tầm ảnh hưởng mà một tác phẩm nghiêm túc có thể mang lại.
Tình yêu trong bóng đen cái chết
Bối cảnh chính của hồi ký bắt đầu năm 2016, khi Gilbert chia tay người chồng thứ hai – nhân vật từng được nhắc đến trong Eat, Pray, Love và Committed. Cùng năm đó, bà công khai tình cảm với người bạn thân lâu năm Rayya Elias, nhạc sĩ và cây kéo tóc cá tính, người không may được chẩn đoán ung thư tụy và gan.
“Có một sự trần trụi tinh thần đi kèm với việc yêu một ai đó trong khi cái chết đang đến gần,” Gilbert viết. “Đó là sự thân mật tàn nhẫn nhưng cũng là thứ tình yêu rõ ràng và sâu sắc nhất.”
Hồi ký này chính là sự khai phá nỗi trần trụi đó. Gilbert kể lại cách bà gặp Elias khi được giới thiệu đến tiệm cắt tóc. Người phụ nữ gốc Syria lớn lên ở Michigan này có khả năng biến mái tóc “xù như lông vịt con” của Gilbert thành gọn gàng – hình ảnh “duck fluff” được tác giả lặp lại tới bốn lần. Qua thời gian, Elias trở thành “người của tôi” – như cách Gilbert mô tả.
Cuốn sách hé lộ những khoảnh khắc vui vẻ của cả hai: từ việc Gilbert giúp Elias ổn định cuộc sống tại ngôi nhà thờ cải tạo ở New Jersey để viết hồi ký Harley Loco, cho đến quãng thời gian gắn bó chặt chẽ khi bệnh tật ập đến. Đặc biệt, Gilbert đã hy sinh toàn bộ để chăm sóc Elias, từ công việc đến tài chính, thậm chí đăng ký làm người sử dụng ma tuý tiêm tĩnh mạch hợp pháp ở New York để có thể lấy kim sạch cho bạn đời.
Khi tình yêu biến thành ám ảnh
Sự tận tụy của Gilbert nhanh chóng biến thành cực đoan. Bà mua cho Elias đủ loại xa xỉ phẩm: Range Rover, đàn piano, đồng hồ Rolex, đôi bốt Prada. Bà còn thuê hẳn một căn penthouse đắt đỏ ở East Village chỉ vì Elias thích nơi đó. Gilbert thừa nhận: “Tôi luôn điên cuồng phóng túng thế này khi yêu.”
Thế nhưng tình yêu trong bóng tối bệnh tật chẳng hề lãng mạn. Elias tái nghiện rượu, sau đó sa ngã vào thuốc giảm đau, rồi quay trở lại với cocaine và heroin. Gilbert phải thắt dây garô tay chân cho người yêu, thậm chí cầm đèn soi để Elias tìm ven tiêm. Trong cuốn sách, Gilbert đặt câu hỏi: “Đây có phải là khoảnh khắc thấp nhất, hay tệ hại hơn chính là khi tôi buộc chặt tay cô ấy để tiêm thuốc?”
Tuy nhiên, thay vì khai thác tận cùng sự đau đớn này, tác phẩm lại xen vào những trang minh hoạ vụng về và khẩu hiệu sáo rỗng. Chúng khiến độc giả khó cảm nhận hết sự dữ dội và thảm khốc của mối tình này.
Một tác phẩm “khỏa thân tinh thần” nhưng thiếu chiều sâu
Ở một số đoạn, Gilbert bộc bạch sự nhận thức bản thân mắc chứng nghiện tình dục và tình yêu, nay đang trong quá trình hồi phục. Tác giả cũng thẳng thắn thừa nhận sự mâu thuẫn, khi tình yêu vừa đem lại cảm giác được khai sáng vừa dẫn đến suy sụp. Chính điều này tạo nên tính “khỏa thân tinh thần” mà Gilbert muốn truyền tải. Nhưng tiếc rằng, thay vì mang lại sự rung động, cuốn sách đôi lúc khiến người đọc mong muốn tác giả “mặc thêm quần áo”.
Những nỗ lực triết lý bị làm mờ bởi ngôn ngữ sáo rỗng, đầy tính “New Age”. Gilbert cạo trọc đầu để đánh dấu giai đoạn mới, rồi viết về nó trên Oprah Daily, nói trong podcast We Can Do Hard Things, và lặp lại trong hồi ký. Các ẩn dụ tràn ngập, song phần lớn bị nhấn chìm trong thứ ngôn ngữ hồi phục ướt át.
Thỉnh thoảng, Gilbert – nhà tiểu thuyết – mới thực sự toả sáng, đặc biệt khi mô tả quá trình bà dốc sức sáng tác City of Girls sau cái chết của Elias. Một tiểu thuyết rực rỡ niềm vui, được hầu hết các nhà phê bình dùng từ “lấp lánh” để miêu tả. Đáng tiếc, không ai có thể áp dụng từ này cho All the Way to the River.
Tài năng bị che lấp bởi sự tự huyễn hoặc
All the Way to the River lẽ ra có thể trở thành một tác phẩm mạnh mẽ, mang đến cái nhìn sắc bén về tình yêu trong bóng đen cái chết và hành trình vượt qua nghiện ngập. Nhưng bằng việc pha loãng câu chuyện bằng minh hoạ nghiệp dư, ngôn ngữ sáo rỗng và sự uỷ mị cá nhân, Gilbert đã tự đánh mất cơ hội.
Tác phẩm vẫn có giá trị ở chỗ phơi bày nỗi đau thô ráp, những khoảnh khắc con người thường muốn giấu đi. Nó cũng nhắc nhở rằng tình yêu và cái chết luôn song hành, tạo ra một dạng thân mật tàn khốc nhưng sâu sắc. Tuy nhiên, với độc giả kỳ vọng sự tinh tế của Eat, Pray, Love hay sức sống từ City of Girls, cuốn hồi ký mới này chỉ mang lại thất vọng.
shared via nytimes,
No comments:
Post a Comment