Có gì sai sai với đàn ông thời nay? Hãy để Michael Douglas trả lời

Michael Douglas đã giành giải thưởng Viện hàn lâm khi vào vai Gordon Gekko trong bộ phim “Wall Street” năm 1987. Ảnh: Fox, qua Everett Collection

Trong cuốn sách mới đầy sắc sảo What Is Wrong With Men ("Có gì sai với đàn ông?"), nhà phê bình văn hóa Jessa Crispin dùng sự nghiệp diễn xuất của tài tử Michael Douglas để giải mã cuộc khủng hoảng bản sắc nam giới đang diễn ra — không phải bằng cách chỉ tay, mà bằng một lối viết hài hước, sắc bén và cực kỳ thấm thía.

Michael Douglas, ngôi sao từng có khả năng “mở màn” cho một bộ phim như một thương hiệu bảo chứng phòng vé — thời mà phim ảnh còn là sự kiện, chứ chưa bị hòa tan trong biển nội dung trực tuyến — giờ đây trở thành hình mẫu lý tưởng để Crispin mổ xẻ một thời đại của nam giới đang vật lộn giữa định danh cũ và thế giới mới. Là "nepo baby" chính hiệu (con trai của huyền thoại Kirk Douglas), Michael không chỉ thừa hưởng cái cằm lõm biểu tượng mà còn kế thừa vai trò biểu tượng cho hình mẫu đàn ông Mỹ — với tất cả ánh hào quang lẫn bóng tối của nó.

Jessa Crispin không phải cây bút xa lạ. Từng lập nên blog văn chương Bookslut từ năm 2002 khi mới 23 tuổi, cô nhanh chóng được biết đến nhờ những nhận định sắc như dao. Cô từng thẳng thắn tuyên bố không còn hứng thú với văn học Mỹ, chỉ trích cả The Paris Review lẫn The New Yorker, và ví cuốn Women Who Work của Ivanka Trump với “mớ hỗn độn của một bé gái 12 tuổi vừa phát hiện ra cuốn sách danh ngôn trong thư viện”. Giới văn chương gọi cô là “Patti LuPone của phê bình” — không ngán ai, không nể ai.

Trong What Is Wrong With Men, Crispin nhìn vào các vai diễn của Douglas trong thập niên 1980–1990 như tấm gương phản chiếu nỗi hoang mang của nam giới hiện đại. Vai diễn nổi tiếng nhất của Douglas — Gordon Gekko trong Wall Street (1987) — là một “cá mập phố Wall” đúng nghĩa, người thốt lên câu “Greed is good” (Tham lam là tốt). Dù bị Oliver Stone dựng lên như phản diện, hình tượng Gekko vẫn trở thành cảm hứng cho một thế hệ “finance bros” sau này. Nhưng điều thú vị là, Crispin không dành nhiều trang viết cho Gekko. Thay vào đó, cô quan tâm hơn đến những nhân vật của Douglas bị mắc kẹt giữa mong muốn cá nhân và áp lực xã hội.

Chẳng hạn, người luật sư trong Fatal Attraction (1987) — người đàn ông tưởng như sống cuộc đời lý tưởng với vợ đẹp con ngoan, nhưng lại ngã vào vòng tay một nữ biên tập viên quyến rũ rồi phải đối mặt với bi kịch tâm lý. Hay trong Basic Instinct (1992), anh vào vai cảnh sát điều tra bị cuốn vào mối quan hệ đầy dục vọng và nguy hiểm với một nghi phạm nữ — nhân vật mà cả thế giới còn nhớ vì... chiếc váy trắng và cây đục băng dưới gầm giường.

Crispin đặc biệt chú ý đến các vai diễn ly dị, khủng hoảng, xuống dốc mà Douglas thủ vai: từ cảnh sát Nick trong Black Rain (1989) đến kỹ sư thất nghiệp trong Falling Down (1993) – người bỗng phát điên và điên cuồng trút giận giữa phố xá Los Angeles. Nhìn lại, Douglas gần như trở thành biểu tượng của một thế hệ đàn ông da trắng trung lưu bị “phế truất” trong kỷ nguyên hậu nữ quyền và bình đẳng sắc tộc.

Cuốn sách của Crispin không đi theo lối mạch lạc học thuật mà phóng túng như một dòng ý thức: lướt qua từ quân sự đến chủ nghĩa tiêu dùng, từ paleo diet đến “tình cha ký sinh” trên truyền thông. Nhưng khi đối chiếu Douglas (sinh năm 1944) với Bill Clinton (sinh năm 1946), Crispin lập luận rằng cả hai đại diện cho kiểu đàn ông “tự do, khoan dung nhưng lơ ngơ” – những người trưởng thành trong thời hoàng kim của nước Mỹ và chới với khi quyền lực bị chia lại.

Cô dẫn lại ý kiến của Susan Faludi về “backlash” — phản ứng ngầm của nam giới trước sự tiến bộ của phụ nữ, thứ được Crispin gọi là một “dạng hoài cổ hoạt tính cao”: vừa mang tính ảo tưởng, vừa là công cụ chính trị hữu hiệu. Với nhiều người đàn ông, nỗi nhớ về một thời họ từng là trung tâm không chỉ là cảm xúc, mà là lối thoát khỏi hiện thực thất vọng.

Dù không “bênh” đàn ông một cách mù quáng, Crispin cũng không đánh đồng họ là độc hại. Cô cho thấy sự đồng cảm với những người đàn ông đang mất phương hướng trong thời đại mới. Giọng văn cô như lời thoại nhịp nhanh: đôi khi lộn xộn, đôi khi dài dòng đến ba trang chỉ cho một câu, nhưng đầy sinh khí và thách thức người đọc phải bật cười – hoặc gật đầu.

Từ Maureen Dowd từng hỏi “Đàn ông còn cần thiết không?”, đến Hanna Rosin tuyên bố “Thời đại của đàn ông đã kết thúc” — Crispin thì đáp lại: “Họ vẫn ở đây. Mắc kẹt, bối rối, nhưng chưa biến mất.” Và dẫn đầu đội hình ấy, không ai khác, chính là Michael Douglas — cùng chiếc cằm lõm huyền thoại.

shared via nytimes,