 |
| William F. Buckley Jr. tại văn phòng Manhattan của National Review năm 1965. Ảnh: Sam Falk/The New York Times |
Trong thời đại của Steve Bannon hay Bronze Age Pervert — những biểu tượng mới của làn sóng Trump trẻ — việc đọc tiểu sử đồ sộ về William F. Buckley Jr. có vẻ như một cái nhìn hoài cổ. Nhưng theo nhà báo kỳ cựu Sam Tanenhaus, Buckley không phải là “người xưa cũ”, mà là người mở đường cho chính thời đại truyền thông chính trị hiện nay.
Sinh năm 1925 và mất năm 2008, William F. Buckley Jr. là nhà sáng lập tạp chí National Review, một biểu tượng của phe bảo thủ Mỹ sau Thế chiến. Trong gần nửa thế kỷ, ông vừa là nhà hoạt động, vừa là nhà xuất bản, người dẫn chương trình truyền hình, tiểu thuyết gia và cố vấn không chính thức cho nhiều chính trị gia hàng đầu — tất cả trong một. Và quan trọng hơn, ông là người hiểu từ rất sớm một chân lý mà các doanh nhân, chính trị gia và nhà truyền thông hiện đại đều phải thuộc nằm lòng: truyền thông là quyền lực.
Từ quý tộc thành “showman” bảo thủ
Buckley sinh ra trong một gia đình giàu có — cha ông là nhà đầu tư dầu mỏ sống lâu năm tại Mexico, và xây một điền trang kiểu Tây Ban Nha giữa lòng Connecticut. Cậu bé Buckley được nuôi dạy trong môi trường đa ngôn ngữ, học với gia sư riêng, nói tiếng Anh, Pháp, Tây Ban Nha và cả thứ tiếng riêng của gia đình.
Là sinh viên đại học Yale, Buckley đã nổi bật với khả năng hùng biện và khiêu khích. Ngay sau khi tốt nghiệp, ông viết cuốn God and Man at Yale (1951), công kích ngôi trường cũ là “cái nôi của chủ nghĩa cánh tả” và kêu gọi cắt tài trợ từ giới cựu sinh viên. Cuốn sách gây bão — và Buckley lập tức thành ngôi sao trong giới bảo thủ.
Ông tiếp tục gây tranh cãi với sách thứ hai, bênh vực Thượng nghị sĩ Joe McCarthy — người nổi tiếng với chiến dịch săn lùng cộng sản trong chính phủ Mỹ. Năm 1955, ông sáng lập National Review với mục tiêu rõ ràng: thay đổi tư duy của giới trí thức và tầng lớp “tạo lập dư luận” — nhà báo, giáo sư, luật sư, mục sư và những người có ảnh hưởng xã hội. Tạp chí này không chỉ viết để khẳng định lập trường, mà để buộc phe đối lập phải phản hồi, từ đó chiếm lĩnh sân khấu truyền thông.
Biến chính trị thành giải trí có chiến lược
Buckley hiểu rằng trong xã hội hiện đại, người thắng là người thu hút sự chú ý. Chính vì vậy, ông nhanh chóng rẽ từ báo chí sang truyền hình và tiểu thuyết gián điệp, rồi thậm chí... tranh cử Thị trưởng New York năm 1965 — một chiến dịch được xem là “trò đùa có mục đích”. Dù không thắng, Buckley thu hút sự ủng hộ từ cử tri da trắng lao động, vốn bất mãn với chính sách phúc lợi và căng thẳng sắc tộc — nhóm cử tri sau này trở thành nền tảng của liên minh bảo thủ thời Reagan.
Ngay sau chiến dịch, Buckley tung ra chương trình truyền hình Firing Line — talk show chính trị tồn tại suốt 34 năm, khởi đầu tại đài địa phương rồi lên sóng PBS. Trên màn ảnh nhỏ, ông là bậc thầy thuyết phục, mỉa mai và duyên dáng — vừa tạo sân chơi tranh luận học thuật, vừa giải trí công chúng trung lưu có học thức.
Xây dựng “hệ sinh thái bảo thủ”
Buckley không đơn độc. Dưới tay ông, một “đế chế chính trị” hình thành: từ tổ chức thanh niên Young Americans for Freedom, đến nhà xuất bản Arlington House và Liên minh Bảo thủ Mỹ. Dù không giữ chức danh chính thức, Buckley định hình hướng đi của phong trào bằng uy tín cá nhân và khả năng kết nối các phe phái — từ chống cộng quyết liệt, đề cao giá trị truyền thống, đến chủ nghĩa tự do kinh tế kiểu thị trường.
Ông cũng không ngại chấn chỉnh nội bộ. Khi hội John Birch Society — nhóm cực hữu chuyên truyền bá thuyết âm mưu — lan rộng trong cộng đồng bảo thủ, Buckley công khai chỉ trích trên National Review, dù mất đi hàng nghìn độc giả. Đó là một biểu hiện hiếm hoi của nguyên tắc giữa guồng quay quyền lực.
Những góc tối và nghịch lý cá nhân
Dù là biểu tượng công chúng, đời tư Buckley luôn gây tò mò. Tanenhaus kể lại “niềm mê muội” khó hiểu của ông với Edgar Smith — kẻ giết người bị kết án. Buckley tin rằng Smith vô tội, hỗ trợ luật sư giúp anh ta ra tù, để rồi Smith tiếp tục gây án. Vụ việc đặt ra câu hỏi về khả năng đánh giá con người của Buckley — và mặt tối chưa được khai thác kỹ của tâm lý ông.
Chuyện giới tính của Buckley cũng là điểm gây tranh cãi. Nhiều đồng nghiệp nghi ngờ ông có đời sống đồng tính kín đáo, đặc biệt sau vụ tranh luận gay gắt với Gore Vidal, trong đó Buckley gọi đối thủ là “queer”. Ngay cả vợ ông, Pat, cũng từng nói đùa cay độc: “200 triệu người Mỹ nghĩ chồng tôi là gay.”
Hôn nhân của Buckley và Pat, một nữ thượng lưu New York, được miêu tả là cộng sinh: ông mê chính trị, bà mê hào quang trí thức. Buckley có lúc viết bài kêu gọi xăm hình người nhiễm HIV “lên mông để phòng ngừa lây lan,” trong khi Pat thì quyên góp hàng triệu USD cho các tổ chức chống AIDS. Đây là một trong những nghịch lý khó hiểu nhưng phổ biến trong giới elite bảo thủ thập niên 1980.
Di sản: Người ảnh hưởng đầu tiên của bảo thủ Mỹ
Tanenhaus cho rằng Buckley là “nhà lãnh đạo trí tuệ” của bảo thủ Mỹ. Nhưng có lẽ định nghĩa sát hơn là: người ảnh hưởng đầu tiên — influencer đúng nghĩa — của phe bảo thủ. Trước khi có Fox News hay Twitter, ông là người đầu tiên hiểu rằng chính trị không chỉ là ý tưởng hay chính sách, mà là nghệ thuật giành sự chú ý, dẫn dắt dư luận và xây dựng mạng lưới ủng hộ.
Ông không để lại học thuyết gốc nào, không cuốn sách học thuật nào đáng kể, nhưng đã kiến tạo hệ sinh thái truyền thông giúp bảo thủ Mỹ lật ngược cán cân chính trị sau Thế chiến II — và tạo tiền đề cho thời đại của Trump.
Ở thời đại mà chính trị, truyền thông và giải trí hoà vào một, câu chuyện của Buckley là lời nhắc: người thắng không phải kẻ đúng nhất, mà là người nắm được sân khấu.
shared via nytimes,
No comments:
Post a Comment