 |
| Trong bức ảnh năm 1943 của nhiếp ảnh gia đường phố Weegee, bà George W. Kavenaugh và Lady Decies phải đối mặt với sự khinh thường của một người đứng xem. Ảnh: Weegee (Arthur Fellig), qua Getty Images |
Trong The Haves and Have-Yachts, cây bút kỳ cựu của tạp chí The New Yorker, Evan Osnos, dựng nên một bức tranh thâm thúy, đôi khi cay đắng nhưng không kém phần hài hước về tầng lớp "siêu giàu" – những người không chỉ có tiền mà còn biết tận hưởng nó đến mức… khiến người thường phải choáng váng.
Cuốn sách là tập hợp những bài viết đã được Osnos chỉnh sửa và mở rộng, ghi lại hành trình ông quan sát giới tinh hoa tài chính, công nghệ và giải trí – từ các ông trùm quỹ phòng hộ, startup tỷ đô đến những người thuê Rod Stewart hay Mariah Carey về hát trong tiệc riêng. Tựa đề sách là một cách chơi chữ giữa “the haves” – những người có của cải – và “have-yachts” – những người sở hữu du thuyền hạng sang.
Nếu bạn nghĩ Osnos là một nhà báo phê phán gay gắt tầng lớp siêu giàu, thì không hẳn. Ông không phải kiểu “nhà phê bình đích thực” như nhân vật trong bức ảnh nổi tiếng The Critic của nhiếp ảnh gia Weegee – người phụ nữ say rượu ném cái nhìn khinh khỉnh vào hai quý bà khoác lông thú bước vào nhà hát. Osnos thì khác: ông có khả năng "hòa mình" vào thế giới xa hoa đó – đủ để được tiếp cận, nhưng vẫn giữ khoảng cách để quan sát với con mắt của một nhà nhân học trong thế giới phù hoa.
Chính một người ngồi cạnh ông trên máy bay, cách đây gần 10 năm – một nhân vật trong giới công nghệ Thung lũng Silicon – đã khơi gợi cho ông cảm hứng viết về "sự biến dạng trong khái niệm giàu có, vai trò chính phủ và tương lai" đang diễn ra trong giới siêu giàu. Từ đó, Osnos đi sâu vào khám phá những gì ông gọi là “giai đoạn tân Gilded Age” – thời kỳ tái hiện bức tranh bất bình đẳng sâu sắc như cuối thế kỷ 19 ở Mỹ.
Một trong những chi tiết đáng chú ý nhất mà Osnos đưa ra là thống kê từ Cơ sở Dữ liệu Bất bình đẳng Thế giới: Năm 1978, nhóm 0,01% giàu nhất nước Mỹ nắm 7% tài sản quốc gia. Ngày nay, họ kiểm soát tới 18%. Khoảng cách giàu nghèo không chỉ mở rộng, mà còn tạo ra một văn hóa tiêu dùng và thể hiện xa hoa đến mức… phi lý.
Các tỷ phú ngày nay, theo Osnos, không đơn thuần mua tài sản để hưởng thụ, mà để cạnh tranh với nhau. Ai có du thuyền lớn hơn, ai thuê được ca sĩ nổi tiếng hơn cho tiệc sinh nhật, ai đầu tư vào “hầm trú tận thế” tiện nghi hơn trong trường hợp thảm họa khí hậu hoặc sụp đổ văn minh. Trong một tình huống giả định mà Osnos ghi lại, một CEO đã phải cân nhắc: Nếu tận thế xảy ra, ông ta có nên cứu gia đình của phi công lái chuyên cơ riêng – hay chỉ lo cho mình?
Cuốn sách không nhằm kết luận đạo đức hay đưa ra lời khuyên chính sách. Osnos giữ lối viết "miêu tả, không phán xét", đúng chất The New Yorker: lịch lãm, giàu tư liệu, không lên gân. Ông đi Monaco để viết bài về văn hóa du thuyền, ở trong một căn phòng mà Yacht Club de Monaco “thỉnh thoảng cho khách thuê” – chỉ vì khách có lý do “liên quan đến du thuyền.” Từ cửa sổ, ông nhìn ra bến cảng nơi đậu hàng loạt siêu du thuyền, nghĩ đến câu nói của ông lão trong Ông già và biển cả của Hemingway: “Đừng nghĩ đến tội lỗi. Đã quá muộn để lo điều đó, và đã có người được trả tiền để làm việc đó rồi.”
Trong sách, Osnos khắc họa những chân dung vừa buồn cười vừa đáng suy ngẫm: một doanh nhân trẻ làm giàu nhờ mô hình “trải nghiệm du thuyền” – cho giới tỷ phú đóng lại trận Midway với súng giả cảm ứng rung; một diễn viên trung bình nhưng có ngoại hình sáng sủa và mạng xã hội đông người theo dàn dựng một mô hình Ponzi lừa đảo đầu tư phim ảnh; hay những “kiến trúc sư tài chính” chuyên giúp người giàu trốn thuế hợp pháp.
The Haves and Have-Yachts là tấm gương soi chi tiết về giới siêu giàu đương đại: họ không còn giống tầng lớp thượng lưu lịch thiệp thời trước, mà là những “người chơi” trong một ván bài không có giới hạn. Cuốn sách là món đọc thú vị cho bất kỳ ai quan tâm đến mặt trái của chủ nghĩa tư bản toàn cầu – hay đơn giản là tò mò muốn biết một buổi tiệc triệu đô trên du thuyền sẽ mời ai hát, phục vụ món gì và có trò chơi gì đi kèm.
shared via nytimes,
No comments:
Post a Comment