Taylor Swift mua lại quyền sở hữu 6 album đầu tay: Hành trình giành lại “đời mình” từ tay các nhà đầu tư

Vào thứ Sáu, Taylor Swift cho biết chuyến lưu diễn Eras phá kỷ lục của cô đã giúp cô có được bản quyền cho sáu album đầu tiên của mình. Ảnh: Jennifer Gauthier/Reuters

Taylor Swift – biểu tượng nhạc pop toàn cầu – vừa chính thức mua lại bản quyền gốc (master recordings) của 6 album đầu tiên trong sự nghiệp từ quỹ đầu tư Shamrock Capital. Đây là dấu mốc chốt lại hành trình kéo dài 5 năm, bắt đầu từ năm 2019 khi toàn bộ danh mục âm nhạc đầu tay của cô bị bán cho quản lý âm nhạc Scooter Braun – người mà Swift từng công khai mâu thuẫn – như một phần trong thương vụ trị giá khoảng 300 triệu USD để thâu tóm hãng thu âm Big Machine.

Năm 2020, Braun tiếp tục bán lại bản quyền các album này cho Shamrock Capital (quỹ được sáng lập bởi cháu trai của Walt Disney), với giá được cho là hơn 300 triệu USD. Tuy nhiên, Swift từ chối hợp tác với Shamrock do Braun vẫn có quyền thu lợi từ các bản ghi âm, và quyết định theo đuổi một hướng đi chưa từng có: thu âm lại toàn bộ các album đó dưới tên gọi “Taylor’s Version” – một cách để giành lại quyền kiểm soát và giá trị từ chính tác phẩm của mình.

Đến nay, Taylor đã phát hành lại các album Fearless, Red, Speak Now và 1989 – tất cả đều mang lại thành công vang dội. Đặc biệt, 1989 (Taylor’s Version) đạt doanh số mở màn hơn 1.653.000 bản tại Mỹ, vượt cả bản gốc và trở thành tuần ra mắt lớn nhất trong sự nghiệp cô – trước khi bị soán ngôi bởi The Tortured Poets Department phát hành năm ngoái.

Trong thông báo mới nhất trên website, Taylor chia sẻ: “Tôi không thể diễn tả hết lòng biết ơn với các bạn – những người đã giúp tôi đoàn tụ với những tác phẩm tôi đã dành cả thanh xuân để tạo ra, nhưng chưa từng thực sự sở hữu cho đến hôm nay.” Cô khẳng định hiện đã nắm giữ toàn quyền với các video âm nhạc, phim tài liệu tour diễn, ảnh bìa, tư liệu hậu trường và cả những ca khúc chưa phát hành.

Swift cũng cập nhật rằng album đầu tay Taylor Swift đã được thu âm lại xong và cô “rất hài lòng với âm thanh mới”. Trong khi đó, Reputation – album có phần u tối và gai góc hơn – đang tạm dừng vì mang tính cá nhân quá cao khiến cô nhiều lần bối rối khi cố gắng làm lại. Hiện vẫn chưa có kế hoạch phát hành chính thức cho hai album này.

Đằng sau thương vụ này không chỉ là câu chuyện bản quyền mà còn là bài học quản trị sáng tạo. Trong ngành công nghiệp âm nhạc, nghệ sĩ thường không sở hữu bản quyền master – điều khiến họ mất quyền quyết định khi ca khúc được dùng cho quảng cáo, phim ảnh hay trò chơi. Swift là một trong những hiếm hoi dám đi ngược dòng: Từ chối gia hạn hợp đồng cũ để “đổi lấy từng album một”, chấp nhận rủi ro tài chính để tái tạo lại toàn bộ kho nhạc từ đầu.

Thành công rực rỡ của các bản “Taylor’s Version” và đặc biệt là Eras Tour – tour diễn có doanh thu hơn 2 tỷ USD sau 149 đêm diễn – là minh chứng cho năng lực tái định vị thương hiệu cá nhân, cũng như lòng trung thành của người hâm mộ. Chính cú hích từ tour diễn này đã giúp cô có đủ nguồn lực để mua lại chính những gì từng bị tước khỏi tay mình.

Đây không chỉ là chuyện giải trí, mà còn là bài học về quyền sở hữu trí tuệ, sự kiên định chiến lược, và sức mạnh của thương hiệu cá nhân khi được đầu tư bài bản và bảo vệ đến cùng. Một “case study” đáng giá cho bất kỳ ai đang tìm cách kiểm soát lại giá trị mà mình tạo ra.

shared via nytimes,

Mùa hè ở Ý: nơi mỗi kỳ nghỉ là một tác phẩm nghệ thuật

Biệt thự sang trọng ở Tuscany

Nếu bạn đang mơ về một kỳ nghỉ mang đậm chất la dolce vita (cuộc sống ngọt ngào) tại Ý thì hè này chính là thời điểm lý tưởng. Từ những khách sạn boutique trong các tòa nhà cổ kính cho đến biệt thự sang trọng giữa vùng rượu vang Tuscany, hàng loạt điểm đến mới và vừa được trùng tu đang chờ đón bạn – dù ngân sách chỉ khoảng 2 triệu đồng/đêm hay lên đến gần 50 triệu. Dưới đây là 5 gợi ý hấp dẫn:

1. Pensione America – Forte dei Marmi, Lucca

• Giá từ: 1.600 euro/đêm (~43 triệu VNĐ)
• Số phòng: 18
• Phong cách: Người lớn, nghỉ dưỡng ven biển

Pensione America

Từng là biệt thự vùng Tuscan từ những năm 1920 rồi thành nhà trọ (pensione), Pensione America giờ đây là chốn nghỉ dưỡng cao cấp bên bờ biển Liguria. Chỉ dành cho người lớn, khách sạn gồm 18 phòng và suite có sân hiên riêng, nội thất mây tre, sản phẩm chăm sóc từ thương hiệu lâu đời Officina Profumo-Farmaceutica di Santa Maria Novella.

Điểm nhấn là căn biệt thự hai tầng riêng biệt La Villetta có vườn và hồ bơi riêng. Ngoài ra còn có sân tennis, hồ bơi lát gạch Sicily và xe đạp miễn phí. Thực đơn nhà hàng đầy chất biển với món như spaghetti nghêu, ravioli hải sản, hay trứng sốt cà chua vào buổi sáng.

2. La Roqqa – Porto Ercole, Grosseto

• Giá từ: 380 euro/đêm (~10,2 triệu VNĐ)
• Số phòng: 50
• Phong cách: Boutique hotel, thiết kế Ý thập niên 60-70

Sau ba năm trùng tu, La Roqqa nay trở thành điểm đến sang trọng ven cảng Porto Ercole, cách Rome khoảng 1,5–2 giờ lái xe. Phòng nghỉ mang phong cách tối giản, màu sắc nhẹ nhàng, tất cả đều có ban công nhìn ra biển hoặc đồi.

Bạn có thể thư giãn tại bãi biển Isolotto Beach Club, đi bộ, đạp xe, cưỡi ngựa, hoặc thư giãn trong phòng xông hơi và spa. Nhà hàng Scirocco phục vụ món Tuscan đậm vị như gnudi ricotta, sốt cacio e pepe và chanh lên men. Bar trên mái có cocktail lấy cảm hứng từ tranh Caravaggio.

3. Palazzo Zimara – Lecce

• Giá từ: 240 euro/đêm (~6,5 triệu VNĐ)
• Số phòng: 18
• Phong cách: Boutique cổ điển pha hiện đại

Nằm giữa trung tâm thành phố Baroque Lecce (vùng Puglia), khách sạn tọa lạc trong một dinh thự bằng đá vôi từ năm 1557. Sau 4 năm trùng tu, Palazzo Zimara kết hợp trần vòm cao, tường đá nguyên bản với nội thất đương đại và cửa gỗ thế kỷ 18.

Lecce

Phòng Suite Zimara rộng hơn 100m² có ban công, 2 phòng tắm, hammam, bồn Jacuzzi và lò sưởi. Buổi sáng, bạn có thể thưởng thức cà phê đá caffè leccese cùng bánh ngọt và phô mai địa phương. Buổi tối là thời gian lý tưởng để nhâm nhi rượu vang tại Radino Wine Bistro.

4. The Social Hub – Rome

• Giá từ: 90 euro/đêm (~2,4 triệu VNĐ)
• Số phòng: 396
• Phong cách: Hiện đại, năng động, lý tưởng cho dân công sở

Nằm gần ga Termini trong khu San Lorenzo sôi động, The Social Hub là khách sạn hiện đại kết hợp không gian làm việc, tổ chức sự kiện và sắp có thêm công viên công cộng. Với mức giá phải chăng, nơi đây lý tưởng cho những chuyến công tác kết hợp nghỉ ngơi.

Phòng nghỉ có bàn làm việc, thiết kế tối giản. Bạn có thể tham gia lớp yoga, workshop miễn phí; ăn porchetta thỏ hoặc fettuccine bơ xông khói tại nhà hàng; hay thưởng thức pizza tại Berberè Pizzeria. Sắp tới khách sạn sẽ khai trương hồ bơi và quầy bar trên tầng thượng cùng phòng gym 24/7. Với khách ở dài ngày (hơn 14 đêm), có thể thuê studio hoặc căn hộ có bếp và dọn phòng hàng tuần.

5. A&K Private Estates: The Chianti Collection – vùng Chianti

• Giá từ: 55.000 USD/tuần (~1,38 tỷ VNĐ, khoảng 786 USD/đêm/người nếu chia cho 10 người)
• Phong cách: Biệt thự nghỉ dưỡng cao cấp

Nếu bạn muốn “sống như quý tộc” giữa vùng rượu vang nổi tiếng của Tuscany, bộ sưu tập 5 biệt thự mới của Abercrombie & Kent là lựa chọn hoàn hảo. Các biệt thự có từ 5 đến 10 phòng ngủ, hồ bơi, phòng gym, nhà bếp ngoài trời, hầm rượu, dịch vụ đầu bếp riêng và chăm sóc tận nơi.

Gói dịch vụ bao gồm: đưa đón sân bay riêng, một két rượu Tuscan, hamper thực phẩm địa phương, lớp học nấu ăn với đầu bếp Ý, buổi chụp ảnh chuyên nghiệp, tiệc chào mừng và chia tay. Đặc biệt, hiện các biệt thự đang giảm giá 20%.

Một vài lựa chọn nổi bật:

• Villa Pianvecchio: 5 phòng, $55.000/tuần
• Villa Castiglioni: 6 phòng, từ $65.000
• Villa Il Santo & Villa Tavernaccia: 8 phòng, từ $70.000 và $90.000
• Il Cellese: 10 phòng, từ $90.000

shared via nytimes,

36 giờ ở Annapolis, Maryland: Vẻ đẹp cổ kính bên vịnh Chesapeake

Đi thuyền trên Spa Creek lúc hoàng hôn. Con lạch chảy qua Annapolis và vào Chesapeake tại cửa sông Severn

Với dân số chỉ khoảng 40.000 người, Annapolis – thủ phủ bang Maryland – là một thành phố nhỏ nhưng có lịch sử phong phú, vị thế quân sự đáng nể và danh tiếng toàn cầu về đua thuyền buồm. Đây từng là nơi dừng chân của những người Thanh giáo vào năm 1649, và hiện nay là địa bàn hoạt động của các chính trị gia bang Maryland, thủy thủ, thợ đóng thuyền, học viên Học viện Hải quân Hoa Kỳ và vô số du khách.

Ngày Thứ Sáu: Khởi động nhẹ nhàng

4:00 chiều – Tham quan “Ego Alley”

Hãy bắt đầu hành trình tại cuối phố Main, nơi có “Ego Alley” – một con kênh nhỏ nơi tàu thuyền đậu sát lề đường, tạo cảm giác gần gũi giữa người và biển. Đừng bỏ qua bức tượng nhà văn Alex Haley đang kể chuyện cho trẻ em – một tác phẩm nghệ thuật vừa tri ân văn hóa, vừa nhắc nhớ quá khứ buôn bán nô lệ tại đây. Sau đó, ghé tiệm kem Storm Bros. – biểu tượng ẩm thực địa phương, nơi bạn vừa ăn kem vừa ngắm thuyền buồm lướt qua.

5:00 chiều – Du ngoạn vịnh bằng tàu Harbor Queen

Chuyến đi kéo dài 40 phút trên chiếc Harbor Queen (25 USD/người lớn, 10 USD/trẻ em) sẽ đưa bạn khám phá các dòng nước quanh thành phố như Spa Creek, sông Severn và cầu Chesapeake Bay dài 6,4 km. Bạn còn có thể thấy những con tàu chở hàng khổng lồ đang neo đậu, chờ cập cảng Baltimore cách đó 48 km về phía bắc.

7:00 tối – Ăn tối ở Eastport

Bắt taxi nước (4 USD) qua cầu Spa Creek đến Eastport và ghé quán Davis’ Pub để thưởng thức bia địa phương và bánh quy mềm với sốt cua trứ danh. Đừng quên thử Boatyard Bar & Grill – nơi bán tới 100.000 bánh cua mỗi năm. Mức giá: burger 19 USD, cua nướng hoặc cá kiếm 36 USD. Nếu thích không gian sang trọng hơn, hãy đặt bàn tại O’Learys Seafood: tôm với bột ngô (36 USD), sò điệp (46 USD), hoặc combo cá vược Maryland chiên giòn và bánh cua (46 USD).

9:00 tối – Nightcap ven biển

Quay lại trung tâm bằng taxi nước, bạn có thể thưởng thức cocktail ở Choptank – quán bar có view đẹp nhìn ra Ego Alley. Nếu là người yêu whiskey, đừng bỏ qua Dry 85 với hơn 60 loại bourbon và số lượng tương đương các loại rye. Một lựa chọn sôi động hơn là Fox’s Den – quán bar dưới tầng hầm ẩn sau một cánh cửa hẹp trên phố Main.

Ngày Thứ Bảy: Văn hóa, lịch sử và buồm

9:00 sáng – Bữa sáng tại Chick & Ruth’s Delly

Quán ăn kỳ lạ này tồn tại hơn 60 năm, nổi tiếng bởi những món ăn đặt tên theo chính trị gia – kể cả người từng ngồi tù. Vào khoảng 9:30 sáng, toàn bộ quán sẽ cùng đọc lời tuyên thệ trung thành. Hãy thử bữa sáng đơn giản hoặc phá cách với bánh cua ăn kèm bánh waffle (30 USD). Không đặt bàn trước, nên bạn sẽ phải xếp hàng.

11:00 sáng – Tham quan Tòa nhà Quốc hội Maryland

Vào cửa miễn phí (xuất trình ID), nơi đây là nơi George Washington từ chức tổng tư lệnh quân đội, khẳng định nguyên tắc kiểm soát dân sự với quân đội. Điểm thú vị: mái vòm lớn nhất nước Mỹ được ghép hoàn toàn bằng chốt gỗ. Dưới sàn đá còn có hóa thạch ốc sên cổ đại. Sau đó, ghé Bảo tàng Banneker-Douglass-Tubman – nơi tôn vinh lịch sử người Mỹ gốc Phi với các tác phẩm nghệ thuật của nghệ sĩ đa phương tiện Jabari Jefferson.

1:30 chiều – Ra khơi trên thuyền buồm Woodwind

Không đến thủ đô đua buồm của Mỹ mà không lên thuyền thì thật thiếu sót. Hãy lên chiếc Woodwind dài 74 foot (23m), sức chứa 48 người, để đi ra Vịnh Chesapeake (giá vé thứ Bảy: 79,65 USD, Chủ Nhật: 75,25 USD). Lịch trình phụ thuộc vào hướng gió, có thể đi qua cầu Chesapeake Bay hoặc ngọn hải đăng Thomas Point 150 năm tuổi. Bạn có thể phụ thuyền trưởng kéo buồm và học vài kỹ thuật cơ bản như "tacking" và "jibing".

4:00 chiều – Tham quan Học viện Hải quân Hoa Kỳ

Chỉ cách bến tàu vài phút đi bộ, bạn có thể vào cổng miễn phí (xuất trình ID), ghé thăm trung tâm du khách, Bảo tàng Preble Hall và nhà nguyện chính – nơi an nghỉ của huyền thoại hải quân John Paul Jones. Dù không còn bắt buộc đi lễ, nhưng nhà nguyện vẫn là nơi yên bình, với khung kính màu mô tả hai ngư dân Peter và Andrew đang vá lưới.

6:00 tối – Ăn tối kiểu hải sản hiện đại

Lên xe buýt miễn phí (màu tím-hồng) dọc West Street đến Sailor Oyster Bar để thưởng thức hàu sống và cá hun khói. Sau đó, đi bộ vài bước tới Leo Annapolis – nhà hàng do Brian và Hilarey Leonard mở cách đây 2 năm, chuyên dùng nguyên liệu địa phương: hàu nướng phô mai (27 USD), gnocchi ricotta (27 USD), steak coulotte (36 USD), salad củ dền (17 USD) và cocktail bourbon “Best Days of Our Lives” (14 USD). Nên đặt bàn trước.

9:00 tối – Âm nhạc và giải trí

Quay lại trung tâm (có thể đi bộ vì là đường dốc xuống). Nếu bạn thích không gian nhẹ nhàng, hãy ghé 49 West để nhâm nhi cà phê và nghe nhạc acoustic. Muốn sôi động hơn? Stan & Joe’s Saloon có nhạc sống miễn phí từ 9:45 tối. Hoặc ghé Rams Head on Stage – lịch diễn hè 2025 có các ban nhạc như Smithereens, Orleans, và các nhóm tribute cho Steely Dan và Billy Joel. Dù không xem show, bạn vẫn có thể thư giãn tại quán bar lớn liền kề.

Các thành viên của Hội sử gia Annapolis Living tham gia “Bữa tiệc ngoài vườn với gia tộc Pacas”, một hoạt động tái hiện tại Nhà và Vườn William Paca

Chủ Nhật: Văn hóa và mua sắm

10:00 sáng – Thăm dinh thự William Paca

William Paca – người ký Tuyên ngôn Độc lập và từng là thống đốc Maryland – đã giúp thiết kế ngôi nhà từ những năm 1760. Hiện là Di tích Lịch sử Quốc gia, nơi đây tái hiện sinh hoạt của giới thượng lưu, thợ thủ công và người nô lệ. Vườn rộng 2 mẫu Anh với cầu gỗ, ao cá hình con cá và ngôi nhà mùa hè hai tầng. Vé tham quan cả nhà và vườn: 12 USD/người lớn, 7 USD/trẻ em; chỉ vườn: 5 USD.

11:30 sáng – Mua sắm dọc Main Street

Sau khi đã đi dọc phố chính vài lần, giờ là lúc khám phá các cửa hàng. Từ đồ hải sản, quần áo, đồ trang trí cho tới... mũ. Hats in the Belfry tồn tại suốt 46 năm, nổi bật với các mẫu mũ Ý. Phòng tranh McBride Gallery đã 40 năm bán tranh, điêu khắc, nhiều trong số đó lấy cảm hứng từ cảnh biển. Bạn cũng có thể ghé Annapolis Pottery (40 State Circle) để tìm các món gốm in hình cua, sò và các sinh vật Vịnh Chesapeake.

shared via nytimes,

36 giờ ở Santa Fe - Hành trình nghệ thuật, ẩm thực và thiên nhiên

Nếu bạn đang tìm kiếm một điểm đến nghệ thuật đậm chất vùng Tây Nam nước Mỹ, với thời tiết nắng ấm, không quá đông đúc như mùa lễ hội hè nhưng vẫn đầy sức sống - thì mùa xuân tại Santa Fe, bang New Mexico, chính là lựa chọn lý tưởng. Thành phố chỉ khoảng 90.000 dân, nhưng sở hữu một "di sản khổng lồ" về văn hóa và nghệ thuật: bảo tàng, phòng tranh, nhà hát và các tổ chức nghệ thuật đủ để bạn không thể khám phá hết chỉ trong cuối tuần.

Thứ Sáu: Nghệ thuật, ẩm thực và bia thủ công

3:30 chiều – Chạm vào linh hồn vùng cao nguyên tại bảo tàng Georgia O’Keeffe

Vé vào cửa: $22. Bạn sẽ hiểu vì sao họa sĩ Georgia O’Keeffe lại say mê vùng đất này. Sau đó, hãy đi bộ ra quảng trường Santa Fe Plaza, trái tim của thành phố, nơi bạn sẽ bắt gặp Palace of the Governors – tòa nhà adobe từ thế kỷ 17. Dưới hàng hiên dài, những nghệ nhân bản địa bày bán trang sức thủ công, dệt may, đồ khảm ngọc lam – món quà lưu niệm mang đậm tinh thần New Mexico.

6:00 chiều – Ăn tối tại Tesuque Village Market

Cách trung tâm 10 phút lái xe, nhà hàng kiêm quán bar này nổi bật với tranh tường phong cách street-art của phụ nữ bản địa. Bắt đầu với chips & roasted salsa ($11), rồi gọi món “combo platter” gồm enchilada phô mai, taco carne adovada, tamale, cơm tequila-lime và đậu pinto – tất cả phủ ngập sốt ớt đỏ, xanh hoặc “Christmas” (cả hai!) – chỉ $21.

8:00 tối – Thưởng bia thủ công

Tại Rowley Farmhouse Ales, bạn sẽ thấy các loại bia chua lên men hoang dã, bia theo phong cách châu Âu như Amber Is the Color (doppelbock pha ớt habanero) hay Fields of Rye (saison lúa mạch mờ). Giá sampler từ $2/cốc. Sau đó, ghé Second Street Brewery’s Rufina Taproom để thưởng thức 2920 IPA ($6.50) giữa âm nhạc dân gian và jazz sống động.

Thứ Bảy: Leo núi, ăn taco và say mê phòng tranh

7:00 sáng – Dạo bước trên dãy Sangre de Cristo

Hệ thống đường mòn Dale Ball Trails dài 24 dặm nằm phía đông trung tâm. Nếu bạn chưa quen độ cao (trên 7.000 feet), hãy thử đường mòn tự nhiên 1.25 dặm quanh khu bảo tồn Santa Fe Canyon. Dân trekking chuyên nghiệp có thể thử leo Picacho Peak (3.7 dặm) – dốc cao nhưng cảnh ngoạn mục.

9:00 sáng – Bữa sáng ngọt ngào ở Bread Shop

Trên phố Lena Street, tiệm bánh Bread Shop nổi tiếng với bánh mì sourdough, đặc biệt là món frangipane toast ($4.75): bánh focaccia phủ mâm xôi và kem hạnh nhân. Sau đó, ghé Iconik Coffee Roasters bên cạnh để thử horchata latte ($6) – cà phê vị quế nhẹ, ngọt ngào.

10:00 sáng – Nghệ thuật tại khu Railyard

Khu vực này hiện đại và sôi động với chợ nông sản, phòng tranh và công viên. Ghé Vladem Contemporary (mở 2023, vé $12, gồm cả bảo tàng mẹ), nơi trưng bày các tác phẩm của Agnes Martin và Emmi Whitehorse. Hoặc đến SITE Santa Fe, nơi miễn phí vé vào và tập trung vào nghệ thuật đương đại bản địa.

Một du khách đến Santa Fe đang xem đồ trang sức thủ công tại Living Threads Studio trên phố Lena

12:00 trưa – Tacos từ đầu bếp James Beard

Đừng bỏ qua xe thức ăn El Chile Toreado của gia đình Medina – nằm trong top bán chạy và từng vào bán kết giải James Beard 2023. Một phần 4 tacos chỉ $13, với các loại như carnitas, barbacoa hay al pastor rưới sốt jalapeño-cilantro nổi tiếng.

1:30 chiều – Dạo chơi Canyon Road

Đây là “phố phòng tranh” của Santa Fe, dài nửa dặm với hơn 100 gallery. Dừng lại ở Smoke the Moon (mở 2022) để xem nghệ sĩ mới nổi, rồi ghé Raymond Nordwall Gallery – nơi bạn có thể gặp họa sĩ gốc bản địa đang làm việc tại xưởng. Cuối cùng, mua sắm ở Desert Moss Vintage: từ áo suede tua rua, thắt lưng bạc đến bốt cowboy đậm chất Tây Nam.

3:30 chiều – Thăm bảo tàng dân gian trên Museum Hill

Khu Museum Hill có 4 bảo tàng + vườn thực vật. Nếu chỉ chọn 1, hãy đến Museum of International Folk Art (vé $12, trẻ em dưới 16 tuổi miễn phí). Hơn 10.000 hiện vật, mô hình thu nhỏ từ khắp thế giới như làng Pueblo tí hon, đấu bò Tây Ban Nha, biệt thự Ý... Hiện có triển lãm nghệ thuật từ người bị giam giữ (đến 2/9) và sắp tới là hồi cố của nghệ nhân Policarpio Valencia (từ 8/6).

6:00 chiều – Ăn tối cùng mezcal và chile

Tại Paloma, hãy bắt đầu bằng ly mezcal (giá từ $7) hoặc cocktail Paloma với soda Jarritos ($12), đi kèm món ceviche cá Baja ($18) hay tacos cá giòn với bắp cải jalapeño ($20). Còn muốn trải nghiệm kiểu truyền thống hơn? Hãy đến Tomasita’s – nhà hàng gia đình nổi tiếng. Gọi một ly margarita đông lạnh với tequila reposado ($9), rồi thưởng thức món chile rellenos ($16.95) với ớt nhồi phô mai chiên giòn, ăn cùng đậu nghiền, sốt xanh và bánh sopaipillas rưới mật ong New Mexico.

Ớt chuông nhiều màu sắc có sẵn tại Nông trại Gonzales ở Chợ nông sản Santa Fe thuộc quận Railyard

8:00 tối – Đi xem phim nghệ thuật hoặc ngắm hoàng hôn

Nếu thích nghệ thuật thứ bảy, ghé Center for Contemporary Arts Santa Fe (vé $14) với phim độc lập, tài liệu và phim nước ngoài. Nếu không, hãy đi bộ lên Cross of the Martyrs, nơi ngắm toàn cảnh hoàng hôn huyền ảo phía sau dãy núi trong không khí khô cao nguyên.

Chủ Nhật: Cà phê sáng và khám phá di tích cổ

10:00 sáng – Cà phê sáng địa phương

Tại Betterday Coffee, một quán giản dị nhưng đông đúc trong trung tâm thương mại phía tây thành phố. Bạn sẽ thấy các gia đình, nghệ sĩ, dân địa phương trò chuyện sôi nổi. Một ly cà phê đen nhỏ $2.50 và burrito sáng ($8.99) với trứng, khoai chiên, phô mai và ớt – đủ để bắt đầu ngày mới đúng điệu New Mexico.

12:00 trưa – Thám hiểm vết tích tổ tiên tại Bandelier

Cách Santa Fe khoảng 1 giờ lái xe, Bandelier National Monument (vé $25/xe) là khu bảo tồn 33.000 mẫu Anh, với hàng ngàn dấu tích nhà cổ của người Ancestral Puebloans (1150–1550). Dọc theo đường mòn Pueblo Loop dài 1.4 dặm, bạn sẽ thấy các công trình nhà họp, khắc đá, nhà nhiều tầng được đục vào vách núi đá mềm. Đi sâu thêm để đến Alcove House – nơi bạn phải leo thang gỗ và bậc đá lên tới 140 feet để khám phá một “căn hộ tiền sử” với tầm nhìn choáng ngợp ra hẻm núi phủ thông.

shared via nytimes,

36 giờ ở Rome: Hành trình khám phá thành phố vĩnh cửu đang chuyển mình

“Roma si trasforma” – Rome đang chuyển mình.

Khẩu hiệu này phủ khắp các bảng hiệu ở thủ đô nước Ý, thể hiện quyết tâm cải tạo đô thị để chuẩn bị cho Năm Thánh (Jubilee) - một sự kiện Công giáo toàn cầu diễn ra mỗi 25 năm từ năm 1300. Dù năm nay nhuốm màu cảm xúc khi Giáo hoàng Francis qua đời và Giáo hoàng Leo XIV được bổ nhiệm, Rome vẫn tiếp tục công cuộc tái sinh: về tinh thần, kiến trúc, văn hóa và cả ẩm thực.

Từ việc làm sạch các đài phun nước nổi tiếng như Fontana di Trevi, đến mở lại các bảo tàng khảo cổ và di tích cổ đại, Rome giờ đây là một bức tranh sống động với triển lãm nghệ thuật lớn của Picasso, Munch, Dali, Kahlo và Caravaggio. Dưới đây là lịch trình “36 giờ ở Rome” giúp bạn tận hưởng trọn vẹn sự hồi sinh đó:

Thứ Sáu

17h – Dạo quanh bản đồ lịch sử Rome

Bắt đầu tại Museo della Forma Urbis (vé vào cửa €11), nơi sàn nhà là bản đồ khổng lồ thế kỷ 18 kết hợp cùng những phiến đá chạm khắc từ thế kỷ thứ 3. Bạn có thể nhận ra các công trình như Santa Maria Maggiore (nơi an nghỉ của Giáo hoàng Francis), Colosseum và Circo Massimo. Bên ngoài là công viên khảo cổ miễn phí với cột đá, bia mộ cổ và nhiều hiện vật quý giá.

18h – Lên đồi lịch sử Palatine

Cách đó 5 phút đi bộ là đồi Palatine - nơi khai sinh thành Rome, từng là khu nhà của giới quý tộc. Cung điện Domus Tiberiana từ thế kỷ 1, mở lại năm 2023 sau nhiều thập kỷ đóng cửa, giờ có triển lãm đa phương tiện và tầm nhìn tuyệt đẹp ra Forum và Colosseum lúc hoàng hôn. Vé trọn gói 24 giờ cho Palatine – Forum – Colosseum giá €18.

20h – Thưởng thức ẩm thực sáng tạo ở Garbatella

Tại Uma Roma, hai đầu bếp Ý từng làm việc ở nhà hàng Noma (Đan Mạch) đã biến khoai tây thành kiệt tác. Món ăn gồm mì khoai tây, kem khoai, khoai chiên giòn và nước dùng khoai hun khói. Gạo được ủ với nấm koji Nhật để tạo vị umami mới lạ. Thực đơn 4 món + 4 món phụ giá €50. Nhớ đặt bàn trước!

23h – Khám phá bar cocktail hiện đại

Rome không ngủ với các quán bar mở rộng vào năm 2023:

• Nite Kong (Monti) – lounge quyến rũ với nhạc sống, phục vụ “Nite Negroni” (€18) trong suốt, được chưng cất lại.
• Jerry Thomas Bar Room (Trastevere) – chỉ có 6 bàn, pha chế cocktail gốc như “Consulate” (€15) gồm rum Venezuela, vermouth Ý, sherry Amontillado và mơ.

Thứ Bảy

10h – Sáng thư giãn tại Villa Torlonia

Thay vì Villa Borghese đông đúc, bạn có thể ghé Villa Torlonia yên tĩnh hơn. Uống cappuccino (€1,50) và croissant (€1,20) tại La Limonaia, rồi ghé thăm Casino Nobile với sàn đá cẩm thạch, tượng cổ và trần vẽ thiên thần, thần thoại. Đừng bỏ qua Serra Moresca với kính màu kiểu Tây Ban Nha và hầm trú bom thời Mussolini (vé trọn gói €17).

Đấu trường La Mã

13h – Trưa tripe và truyền thống

Piatto Romano gần chợ thực phẩm Testaccio nổi bật với món đặc sản Rome như:

• Tim cừu chiên
• Mì rigatoni sốt cà chua với lòng bê
• Coda alla vaccinara – đuôi bò hầm rượu đặc sánh

Suất 3 món giá khoảng €40/người. Phù hợp cho cả gia đình và đồng nghiệp. Nên đặt bàn.

15h – Mua sắm + chụp ảnh sống ảo

Khu phố Via di Monserrato bên rìa Centro Storico là thiên đường mua sắm nghệ thuật:

• Illuminami: gối, giấy dán tường phong cách Gothic, Á Đông (€80–€130)
• Spazio Giallo: gốm nghệ thuật như chim điêu khắc (€250), ly hồng (€65)
• Le Tre Sarte: váy vest họa tiết Scotland, Tân Byzantine

17h – “Dark mode” với Caravaggio

Hai kiệt tác của Caravaggio – Đóng đinh Thánh Peter và Cải đạo Thánh Paul – vẫn nằm nguyên trong Santa Maria del Popolo, nhà thờ từng là nơi rải tro của hoàng đế Nero. Còn có tượng Elijah của Raphael và các tác phẩm của Bernini. Vào cửa miễn phí.

20h – Pizza đạt giải quốc gia

Tại Marita – nhà hàng đầu tiên của Roberta Esposito ở Rome, bạn sẽ hiểu vì sao cô được Gambero Rosso vinh danh:

• Summer Light Pizza (€20): cá tuyết, phô mai Provola, rau escarole, nho khô, hạt thông, hummus, tiêu, vỏ chanh
• Amarita (€15): mozzarella, guanciale cháy cạnh, ăn cùng sốt amatriciana trong nồi đồng

Không gian: gạch trần, gỗ sẫm, lò Moretti – rất Rome hiện đại!

22h30 – Nhâm nhi rượu và đĩa vinyl

Rome có gì mới? Bar rượu + nhạc đĩa:

• Vino e Vinili (Centro Storico): Nebbiolo đỏ (€8) trong không gian neon, sách rock và album vinyl
• 33 Giri (gần Vatican): rượu Sangiovese-Trebbiano (€10), thiết kế như gallery, DJ chơi soul/funk

Chủ Nhật

10h – Theo dấu đài phun nước

Bắt đầu tại Piazza della Rotonda – đối diện Pantheon, đài phun có hình rắn và sinh vật biển. Tiếp theo là Piazza Navona với Fontana dei Quattro Fiumi (Bernini, thế kỷ 17), đại diện 4 dòng sông: Nile, Danube, Ganges và Rio de la Plata. Kết thúc tại Piazza Farnese – hai đài phun cổ từ Baths of Caracalla và cung điện do Michelangelo thiết kế.

Quảng trường Piazza della Rotonda

12h – Kem tráng miệng đẳng cấp thế giới

Kem không chỉ là món ngọt ở Rome, mà là nghệ thuật:

• Otaleg!: vị pistachio từ Thổ Nhĩ Kỳ và Iran (€3/2 vị)
• Fatamorgana: vị Chamoy (me, ớt, muối), Pierogi Ruskie (khoai, ricotta, hành đỏ, rượu vang)

Nếu vẫn đói, vòng lại Ivo a Trastevere – pizza mỏng chuẩn Rome từ thập niên 60.

shared via nytimes,

250 năm chủ nghĩa tư bản: Vô hồn, bóc lột và không thể ngăn cản

Theo chiều kim đồng hồ từ trên cùng bên trái: Karl Marx; Joan Robinson; Thomas Carlyle; Karl Polanyi. “Trong nhiều thế kỷ,” Cassidy viết, “bản cáo trạng trung tâm về chủ nghĩa tư bản vẫn nhất quán một cách đáng kinh ngạc.” Ảnh: Theo chiều kim đồng hồ từ trên cùng bên trái: Hulton-Deutsch Collection/Getty Images; The Denver Post, qua Getty Images; Julia Margaret Cameron, qua Metropolitan Museum of Art; Alamy

Trong Capitalism and Its Critics, nhà báo kỳ cựu của The New Yorker John Cassidy điểm lại 250 năm lịch sử chủ nghĩa tư bản – từ Cách mạng Công nghiệp cho tới thời kỳ AI, qua lăng kính của những nhà tư tưởng, nhà kinh tế và cả những kẻ ngờ vực. Với 28 chương súc tích, cuốn sách không chỉ là biên niên sử mà còn là một bản tổng kết các lời phàn nàn dai dẳng nhất về hệ thống này: vô hồn, bóc lột, bất công, bất ổn, và... không thể cản nổi.

Cassidy không ngại đưa cả Donald Trump vào như một minh chứng sống động cho cách chủ nghĩa tư bản luôn biết thích nghi. Vừa tôn vinh sự giàu có của chính mình, vừa cổ súy cho chủ nghĩa biệt lập, Trump đại diện cho một dạng “tái cấu hình” tư bản – kết hợp giữa thuế quan thời cổ điển và tiền mã hóa thời hiện đại.

Cuốn sách khởi đầu từ thế kỷ 18 – thời kỳ mà chủ nghĩa tư bản thương mại chuyển sang công nghiệp – rồi đi đến những biến thể sau này như chủ nghĩa Keynes, chủ nghĩa tân tự do (neoliberalism) và hiện tại là những biến động do AI gây ra. Cassidy lý giải vì sao chủ nghĩa tư bản thường xuyên “lên cơn”: khủng hoảng, hồi phục, rồi lại khủng hoảng. Ông dẫn lại lá thư năm 1857 của Karl Marx mô tả một vụ khủng hoảng tài chính ở Mỹ là “TUYỆT ĐẸP”, trong khi Friedrich Engels thì gọi đó là “HOÀN HẢO”.

Trong dòng chảy lịch sử đó, vai trò của nhà nước luôn nổi bật như một thế lực “giải cứu” hệ thống mỗi khi nó suýt sụp đổ – đi ngược với tinh thần “tự do tuyệt đối” mà tư bản cổ điển rao giảng. Cassidy dành một chương cho Karl Polanyi, người cho rằng “laissez-faire là sản phẩm của kế hoạch hóa, còn kế hoạch hóa thì không”. Theo ông, thị trường tự do quá phi thực tế nên luôn cần một nhà nước mạnh để thiết lập luật chơi, và xã hội sẽ luôn phản ứng lại khi thị trường trở nên quá hỗn loạn.

Polanyi từng bị quên lãng khi khủng hoảng 1929 làm chủ nghĩa tự do mất uy tín, nhưng lại được “đào mộ” trong thập niên 1980 khi tân tự do nổi lên, như một lời cảnh báo kịp thời.

Tương tự là Joan Robinson – nữ kinh tế gia Cambridge, từng là đồng nghiệp của Keynes. Bà nhìn ra giới hạn của chính học thuyết Keynes từ những năm 1930, tiên đoán vòng xoáy lương–giá khi tỷ lệ thất nghiệp xuống quá thấp. Nhưng chỉ đến thập niên 1970, khi kinh tế rơi vào trạng thái "stagflation" (lạm phát cao, tăng trưởng thấp), những cảnh báo của bà mới được nhìn nhận đúng tầm. Đáng buồn, đến cuối đời, Robinson từng nói với một sinh viên: "Nếu làm lại, tôi sẽ học cái gì đó hữu ích hơn – như sinh học."

Cassidy không chỉ viết về các nhà phê phán cánh tả như Marx, Polanyi hay Robinson. Ông cũng viết về Adam Smith, Hayek và Milton Friedman – những người từng phản biện hệ thống cũ, rồi trở thành trụ cột cho hệ thống mới. Chính khả năng "biến hình" đó làm nên sức sống dai dẳng của tư bản: khéo giải quyết mâu thuẫn cũ bằng cách... tạo ra mâu thuẫn mới.

Một nhân vật đặc biệt u ám là Thomas Carlyle – nhà tiểu luận Scotland thế kỷ 19, người chẳng tin vào tiến bộ hay dân chủ, ca ngợi sự thống trị và chế độ chuyên chế. Cassidy cho rằng cái nhìn đen tối, thuyết định mệnh và niềm tin vào “lãnh đạo mạnh tay” của Carlyle đang quay trở lại, không hề xa lạ với thế giới hôm nay.

Kết lại, Capitalism and Its Critics là một cuốn sách dày (600 trang) nhưng không khô khan, rất thích hợp cho ai từng thắc mắc: Vì sao chủ nghĩa tư bản dù nhiều khuyết điểm vẫn “không thể bị đánh bại”? Và liệu AI có phải là chương tiếp theo của một hệ thống đang tự viết lại luật chơi?

Nếu bạn từng ngán ngẩm với “bão giá, lạm phát, thất nghiệp” nhưng vẫn không thể tách khỏi hệ thống này, cuốn sách của Cassidy sẽ giúp bạn hiểu vì sao nó vẫn tồn tại – không phải vì tốt đẹp, mà vì nó quá giỏi trong việc tự làm mới mình (và… tránh sụp đổ vào phút chót).

shared via nytimes

5 tuyến tàu phô diễn vẻ đẹp châu Âu

Đường sắt Gotthard là một trong những cửa ngõ chính của dãy núi Alps của Thụy Sĩ đến Ý

Bạn đang tìm kiếm trải nghiệm du lịch châu Âu vừa thư giãn, vừa mãn nhãn mà không cần chi quá nhiều tiền? Những tuyến tàu dưới đây không chỉ vận hành hằng ngày với mức giá hợp lý mà còn đưa bạn đi qua các khung cảnh đẹp mê hồn – từ núi tuyết, hồ trong veo, đến biển Địa Trung Hải xanh thẳm.

1. Tuyến Transalpin: Zurich (Thụy Sĩ) – Graz (Áo)

Một trong những tuyến tàu hiếm hoi sở hữu toa panorama hạng nhất của Swiss Federal Railways, với cửa sổ uốn cong kéo cao tới trần, mở ra tầm nhìn toàn cảnh dãy Alps.

• Thời gian di chuyển: 9,5 giờ (chỉ chạy ban ngày)
• Khung cảnh: núi non, hồ nước, đồng cỏ và làng quê yên bình
• Ẩm thực: Tại toa ăn, bạn có thể gọi schnitzel, knödel, bánh mì Kaiser kèm bữa sáng từ 6,60 euro (~$7,15), món chính từ 11,40 euro, cùng rượu vang Áo
• Giá vé: từ €40 (ghế hạng hai) và €60 (hạng nhất); thêm €3 để đặt chỗ tại toa panorama
• Điểm đến: Graz – thành phố lớn thứ hai Áo, gần sông Mur và kết nối tốt đến Vienna, Prague, Budapest...

Innsbruck, Áo, một điểm dừng trên tuyến đường Transalpin

2. Tuyến Gotthard Railway: Basel/Zürich – Locarno (Thụy Sĩ)

Một kỳ quan kỹ thuật kết hợp với thiên nhiên ngoạn mục. Tàu Treno Gottardo đi qua đường hầm Gotthard xây từ năm 1882, dài 10 phút, độ cao hơn 3.000 feet.

• Điểm nhấn: sau hồ Lucerne, tàu leo dốc qua cầu và hầm xoắn để đến Locarno bên hồ Maggiore – nơi có cây cọ, đảo nhỏ, biệt thự cổ và vườn cây xinh xắn
• Giá vé: từ 32 franc Thụy Sĩ (~$37) từ Basel hoặc 24 franc từ Zurich
• Tiện ích: Có thể đặt vé qua website Südostbahn

3. Tuyến tàu đêm: Milan/Rome – Sicily (Ý)

Một trong những tuyến dài nhất châu Âu, lý tưởng để đi đêm. Sau khi ngủ một giấc ngon lành, bạn sẽ tỉnh dậy bên ánh nắng miền Nam Ý và biển xanh.

• Lịch sử: từng là hành trình “di cư” của người Ý sau Thế chiến II với tàu Freccia del Sud và Treno del Sole
• Điểm nhấn: vào buổi sáng, đoàn tàu được chở qua eo biển Messina bằng phà, hiếm hoi còn hoạt động tại châu Âu
• Giá vé: từ €50 cho khoang nằm 4 người; khoang đơn có phòng tắm riêng đắt hơn, đều bao gồm bữa sáng
• Điểm đến: Palermo hoặc Syracuse – cảnh biển ngoạn mục dọc hành trình

Tuyến Treno Gottardo, từ Basel hoặc Zurich, leo lên một loạt các cây cầu và đường hầm xoắn ốc trước khi xuống Locarno, Thụy Sĩ

4. Tuyến Glasgow – Mallaig (Scotland)

Sau khi rời Glasgow, tàu chạy giữa các hồ nước sáng lấp lánh, xuyên qua cao nguyên hoang sơ. Một trải nghiệm không thể bỏ lỡ với người yêu thiên nhiên.

• Thời gian: 3 giờ tới Corrour – ga tàu biệt lập chỉ đến được bằng tàu hoặc đi bộ, từng xuất hiện trong phim Trainspotting
• Trạm dừng nổi bật:

1. Fort William – điểm xuất phát leo núi Ben Nevis (cao nhất Scotland)
2. Cầu cạn Glenfinnan – biểu tượng điện ảnh trong phim The Crown và Harry Potter

• Giá vé: từ 20 bảng Anh (~$26), có thể mua pass đi nhiều chặng từ ScotRail

5. Tuyến Côte Bleue: Marseille – Miramas (Pháp)

Chuyến tàu địa phương này dài chưa đến 2 giờ nhưng cực kỳ đáng giá. Đoạn nổi bật chạy dọc vách đá trắng ven Địa Trung Hải tới Martigues.

• Điểm nhấn:

1. L’Estaque – nơi từng truyền cảm hứng cho Cézanne và Braque
2. Niolon đến Cap Méjean – cung đường ven biển tuyệt đẹp với calanques (vịnh đá vôi giống vịnh hẹp)
3. Sausset-les-Pins – cảng nhỏ với nhà hàng ven biển

• Giá vé: từ €13,20, hoặc mua vé ngày €20 để lên xuống không giới hạn trong vùng Bouches-du-Rhône

shared via nytimes,